شایع‌ترین حساسیت‌ها به مواد غذایی
حساسیت غذایی هنگامی روی می‌دهد که سیستم ایمنی شما مواد غذایی که خورده‌اید را با یک مهاجم اشتباه می‌گیرد. بدن شما به جای هضم غذا و استفاده از آن به‌عنوان یک ماده‌ی مغذی، دست به حمله می‌زند که می‌تواند علائمی نامطلوب و یا مرگبار داشته باشد. حساسیت‌های غذایی در شدیدترین شکل خود می‌توانند باعث آنافیلاکسی یا شوک آلرژیک شود و تهدیدی برای زندگی باشد.
وقتی صحبت از حساسیت غذایی می‌کنیم باید بین آن و «عدم تحمل غذایی» تفاوت قائل شویم. حساسیت غذایی یک نوع حساسیت شدید سیستم ایمنی به یک ترکیب غذایی است و این ترکیب معمولا یک پروتئین است. از طرف دیگر در مشکل «عدم تحمل غذایی» معمولا سیستم ایمنی دخالتی ندارد. به‌عنوان مثال، عدم تحمل لاکتوز یکی از این موارد است. کسانی که این مشکل را دارند فاقد آنزیم لازم برای شکستن قند شیر هستند بنابراین افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هنگامی که لبنیات مصرف می‌کنند، ممکن است به گاز معده، نفخ و اسهال دچار شوند. گرچه ممکن است این علائم باعث ناراحتی و شرمندگی ما شوند اما بر خلاف برخی از حساسیت‌های غذایی خطر جانی ندارند.
در این مطلب به رایج‌ترین حساسیت‌ها به مواد غذایی می‌پردازیم.
حساسیت به بادام زمینی
یکی از رایج‌ترین حساسیت‌های غذایی، حساسیت به بادام زمینی است که خطرناک‌ترین نوع حساسیت غذایی نیز محسوب میشود. بادام زمینی جزء مواد غذایی است که خوردن آن بیشترین احتمال آنافیلاکسی را در پی دارد و حساسیت به آن رو به افزایش است. بر طبق مطالعات مرکز آموزش و تحقیقات حساسیت غذایی، بین سال‌های 1997 تا 2008 حساسیت به بادام زمینی در ایالات متحده بیش از سه برابر شده است.
بر خلاف بسیاری از حساسیت‌های غذایی که پس از گذراندن دوران کودکی درمان میشود، حساسیت به بادام زمینی تا پایان عمر با فرد می‌ماند و تنها 20 درصد کسانی که این حساسیت را دارند درمان می‌شوند. این حساسیت‌ها بیشتر خانوادگی هستند و بچه‌هایی که به بادام زمینی حساسیت دارند به احتمال زیاد خواهر و برادرهای کوچک‌ترشان نیز این حساسیت را خواهند داشت.
علائم حساسیت به بادام زمینی عبارتند از: کهیر، اگزما، احساس چنگ زده شدن معده، اسهال، استفراغ، آبریزش بینی، عطسه، سوزش چشم‌ها و اشک‌آلود شدن آن‌ها و همین‌طور علائم آسم مثل سرفه، خس خس سینه و مشکلات تنفسی. حساسیت به بادام زمینی می‌تواند در شدیدترین شکل خود ظرف چند دقیقه باعث واکنش آلرژیک آنافیلاکس شود.
دلیل دیگری که باعث میشود حساسیت به بادام زمینی تا این حد نگران کننده شود، این است که مقدار خیلی کمی از بادام زمینی می‌تواند منجر به واکنش شدیدی در افراد حساس شود. برای مثال اگر فردی که به بادام زمینی حساسیت دارد دست‌های خود را به جایی که قبلا در آن بادام زمینی یا کمی کره بادام زمینی وجود داشته بزند و بعد چشم‌های خود را بمالد، همین کافی است تا به واکنش آلرژیکی شدیدی منجر شود.
به‌خاطر این‌که حتی مقدار کمی بادام زمینی واکنش شدیدی را در پی دارد و همین‌طور به این دلیل که ممکن است در غذاهایی وجود داشته باشد که حتی به فکر شما هم نرسد، باید مراقبت‌های لازم را به عمل بیاورید. اگر حساسیت شما شدید است باید همیشه یک دستگاه «اپی پن» همراه خود داشته باشید و طرز کار آن را یاد بگیرید و به دیگران هم یاد دهید.
فردی که به بادام زمینی حساسیت دارد باید برچسب‌های روی مواد غذایی را به دقت بخواند و تا وقتی که مطمئن نشده غذا حاوی بادام زمینی نیست آن را نخورد.
حساسیت به آجیل درختی
آجیل‌های درختی همان‌طور که از اسم‌شان پیدا است روی درخت می‌رویند و شامل بادام، گردو، فندق، پسته، بادام برزیلی و بادام هندی می‌شوند.
حساسیت به آجیل‌های درختی مشابه حساسیت به بادام زمینی است که منجر به واکنش‌های شدیدی میشود و معمولا تا آخر عمر از بین نمی‌رود. کودکانی که به آجیل درختی حساسیت دارند پس از پشت سر گذاشتن دوران کودکی نسبت به کودکانی که به بادام زمینی حساسیت دارند حتی احتمال درمان شدن‌شان کمتر است. این حساسیت نیز بیشتر منشا ژنتیکی دارد.
افرادی که به آجیل درختی حساسیت دارند عمدتا به بیش از یک نوع آجیل حساسیت دارند و توصیه میشود از خوردن همه‌ی آن‌ها خودداری کنند. با این که برخی از شرکت‌های غذایی وجود آجیل درختی را روی برچسب غذا قید می‌کنند، اما این مواد در جاهایی ممکن است حضور داشته باشند که به فکر شما هم خطور نکند مثلا در سس‌های باربیکیو، قهوه‌های طعم دار و برخی از نوشابه‌ها.
حساسیت به شیر
شیر گاو شایع‌ترین حساسیت در نوزادان و خردسالان است. حدود 2.5 درصد بچه‌های زیر سه سال به شیر حساسیت دارند. کسانی که به شیر گاو حساسیت دارند ممکن است به شیر حیوانات دیگر مثل بز و گوسفند نیز واکنش نشان دهند.
علائم حساسیت به شیر از متوسط به شدید متغیر‌اند. برخی از افراد به مقدار خیلی کمی شیر واکنش نشان می‌دهند ولی برخی دیگر با نوشیدن مقدار بیشتری از شیر واکنش مختصری نشان می‌دهند. واکنش‌های متوسط خود را به شکل کهیر نشان می‌دهند و واکنش‌های شدید شامل آنافیلاکسی می‌شوند.
خبر خوب این است که بیشتر بچه‌هایی که به شیر حساسیت دارند پس از پشت سر گذاشتن دوره‌ی کودکی دیگر به آن دچار نمی‌شوند. برای نوزادان غذاهای سالمی هم در بازار موجود است که فاقد شیر است بنابراین مادران بچه‌هایی که به شیر حساسیت دارند و آن‌ها را با شیر مادر تغذیه نمی‌کنند می‌توانند، این غذاها را تهیه کنند.
به مادران و پدران بچه‌هایی که به شیر حساسیت دارند توصیه می‌کنیم قبل از این که هر نوع مواد غذایی را به کودک خود بدهند، ابتدا مطمئن شوند که آن مواد غذایی حاوی شیر نباشند. این را هم باید بدانید که شیر ممکن است در جاهایی که فکرش را هم نمی‌کنید هم حضور داشته باشد مثل گوشت‌های اغذیه فروشی، گوشت‌هایی که در آن‌ها از ماده‌ی پروتئین شیر استفاده میشود و داروهایی که حاوی پروتئین شیر است.
حساسیت به تخم مرغ
حساسیت به تخم مرغ بعد از حساسیت به شیر یکی از شایع‌ترین انواع آن در کودکان است. خوشبختانه، این حساسیت در بیشتر بچه‌ها تا سن پنج سالگی از بین می‌رود. کسانی که به تخم مرغ حساسیت دارند به پروتئین‌های داخل سفیده‌ی آن واکنش نشان می‌دهند و باید از خوردن تخم پرندگانی مثل اردک، غاز، بوقلمون و پرندگان دیگر نیز خودداری کنند چون ممکن است تخم این پرندگان هم حاوی مقداری از این پروتئین‌های حساسیت زا باشد. علائم حساسیت به تخم مرغ از واکنش‌های ملایم پوستی تا آنافیلاکسی شدید را شامل میشود.
کودکانی که به تخم مرغ حساسیت دارند ممکن است حتی با بو کردن تخم مرغ یا ریختن ذره‌ای ناچیز از سفیده‌ی آن روی پوست خود واکنش نشان دهند. تخم مرغ می‌تواند به‌طور بالقوه باعث آنافیلاکسی شود بنابراین کسانی که حساسیت دارند دستگاه «اپی پن» را همیشه به همراه داشته باشند.
ممکن است تخم مرغ در جاهای غیر منتظره‌ای حضور داشته باشد مثل سوریمی، کف روی فنجان قهوه و چوب شور.
حساسیت به سویا
سویا یکی دیگر از غذاهایی است که ایجاد حساسیت می‌کند به ویژه در نوزادان و کودکان. حدود 0.4 درصد کودکان به سویا حساسیت دارند. این حساسیت در بعضی از کودکان تا 3 سالگی ادامه می‌یابد اما در بعضی دیگر از کودکان تا سن 10 سالگی ادامه پیدا می‌کند.
سویا جزء دسته‌ی دانه‌های غلاف‌دار قرار می‌گیرد اما حساسیت به آن به این معنی نیست که لزوما فرد به سایر دانه‌های غلاف‌دار مثل بادام زمینی هم حساسیت داشته باشد. در بسیاری از موارد حساسیت به سویا از حساسیت به بادام زمینی بسیار خفیف‌تر است.
علائم حساسیت به سویا عبارتند از کهیر، خارش، اگزما، تاول لب‌ها، دل درد، اسهال، تهوع، استفراغ و سرگیجه. واکنش‌های آنافیلاکسی شدید به سویا نیز ممکن است رخ دهند که البته نادر است. کسانی که در معرض خطر واکنش آنافیلاکسی حاصل از سویا قرار دارند باید دستگاه« اپی پن» را همراه خود داشته باشند.
تشخیص سویا در بعضی از غذاها مثل توفو کار سختی نیست اما در بعضی از غذاها هم مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی ما از وجود آن بی‌اطلاع هستیم. این غذاها عبارتند از گوشت و ماهی کنسرو شده،سریال، بیسکویت ترد، شکلات‌های آجیلی و غذاهای نوزاد.
حساسیت به ماهی و صدف
حساسیت به ماهی و صدف هم مانند حساسیت به بادام زمینی اغلب تا آخر عمر با فرد می‌ماند. در واقع، حساسیت به غذاهای دریایی یکی از شایع‌ترین حساسیت‌ها در بزرگ‌سالان است. این حساسیت بیش از هر حساسیت دیگری افراد 6 ساله و بالاتر را راهی اورژانس می‌کند چون همانند حساسیت به آجیل، می‌توانند باعث بروز واکنش آنافیلاکسی شدید شود.
در میان غذاهای دریایی، حیواناتی که باله دارند بیشتر حساسیت ایجاد می‌کنند و ماهی سالمون، تن و هالیبوت در این میان باعث شدیدترین واکنش‌ها می‌شوند. کسانی که به یک نوع ماهی حساسیت دارند اغلب به انواع دیگر ماهی نیز حساسیت دارند. اما ماهی و حلزون صدف‌دار از دو خانواده‌ی متفاوت هستند بنابراین داشتن حساسیت به صدف لزوما به معنای داشتن حساسیت به ماهی و برعکس نیست.
در میان صدف‌ها، سخت‌پوستان بیشترین واکنش‌های ناشی از حساسیت را سبب می‌شوند. این سخت پوستان شامل میگو، لابستر و خرچنگ می‌شوند که متاسفانه، از محبوبیت بسیار زیادی برخودار هستند و مصرف بالایی دارند.
اگر به ماهی و صدف حساسیت دارید و در معرض خطر آنافیلاکسی قرار دارید نباید لب به این غذاها بزنید. خوشبختانه ماهی و صدف به ندرت در غذاهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تشخیص وجودشان مشکل است.
به هر حال به یاد داشته باشید که در رستوران‌ها از یک روغن برای سرخ کردن غذاهای مختلف استفاده میشود مثلا سیب زمینی سرخ شده‌ای که جلوی شماست ممکن است در همان روغنی سرخ شده باشد که غذای دریایی یک نفر دیگر در آن سرخ شده است. رستوران‌هایی که از منقل و ذغال استفاده می‌کنند نیز خطر دیگری محسوب می‌شوند چون انواع مختلف گوشت را روی منقل کباب می‌کنند. اگر به صدف حساسیت دارید بهترین کار این است که از رفتن به رستوران‌هایی که غذای دریایی سرو می‌کنند خودداری کنید و به ویژه از خوردن غذاهای سرخ شده صرف نظر کنید.
حساسیت به گندم
حساسیت به گندم بیشتر در کودکان رایج است که معمولا تا سه سالگی بر طرف میشود. همان‌طور که حساسیت به شیر را نباید با عدم تحمل لاکتوز اشتباه گرفت، حساسیت به گندم را هم نباید با بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن که همان حساسیت به پروتئین چسبناک به نام گلوتن است اشتباه گرفت. حساسیت به گندم در شکل صحیح آن عبارت است از واکنش سیستم ایمنی بدن به پروتئین‌های موجود در گندم. وقتی فرد غذای حاوی گندم می‌خورد آنتی‌بادی‌های IgE ظرف چند دقیقه یا چند ساعت ترشح می‌شوند. علائم حساسیت به گندم می‌تواند از کهیر خفیف، جوش، مشکلات گوارشی، خارش و تورم گرفته تا واکنش‌های آنافیلاکسی شدید باشد که شامل خس خس سینه، مشکل در تنفس و از دست دادن هوشیاری میشود.
در فردی که به بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن گندم مبتلاست یک واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی وجود دارد. اگر بیماری سلیاک درمان نشود، می‌تواند منجر به سوء تغذیه و آسیب جدی به روده‌ها شود. پس کسانی که به این بیماری مبتلا هستند باید از مصرف گندم جدا خودداری کنند.
چه حساسیت به گندم داشته باشید و چه دارای مشکل عدم تحمل گلوتن گندم باشید خودداری از خوردن آن بسیار دشوار است چون گندم پر مصرف‌ترین ماده‌ی غذایی است و در ترکیبات بسیاری از غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد که به راحتی قابل تشخیص نیست و سس سالاد، سس سویا و بستنی چند نمونه هستند. جایگزین‌های مناسب برای آرد گندم شامل ذرت، جو، کوینولا و برنج می‌شوند.
حساسیت به ذرت
ذرت هم یکی از پر مصرف‌ترین مواد غذایی است و در گوشت‌های فرآوری شده و به عنوان شیرین کننده در آب‌نبات، سریال و مربا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در یک مطالعه در آمریکا مشخص شد دو درصد مردم به ذرت حساسیت دارند.
یکی از دلایلی که حساسیت به ذرت تشخیص داده نمی‌شود این است که تشخیص آن بسیار دشوار است. هنگامی که یک تست استاندارد پوست یا خون می‌دهید ممکن است واکنش‌های متقابلی بین ذرت و سایر مواد حساسیت‌زا از قبیل گرده‌ی علف‌ها، غلات و دانه‌ها وجود داشته باشد و بنابراین تشخیص آن را دشوار کند.
حساسیت به ذرت ممکن است دارای علائمی از قبیل کهیر، بیرون ریختن پوست، آبریزش بینی، تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال، سردرد، عطسه و آسم باشد. برخی از افراد واکنش‌های شدید آنافیلاکسی را به ذرت و محصولات حاوی ذرت از قبیل نشاسته‌ی ذرت و دست‌کش‌های جراحی نشان می‌دهند. اگر به ذرت حساسیت دارید، باید از خوردن ذرت هم به صورت خام و هم به صورت پخته خودداری کنید.
