استفاده از طب سوزنی برای درمان سردرد و میگرن

چه در طب غربی و چه در طب سنتی چینی سردردها را به دو دسته تقسیم می‌کنند: سردردهای نوع اول و نوع دوم. سردرد نوع اول وضعیتی بالینی است و نشان دهنده‌ی بیماری دیگری نیست. سردردهای نوع اول شامل سردردهای عصبی و سردردهای خوشه‌ای (درد در یک طرف سر، در پشت سر، یا اطراف یک چشم) است. سردردهای نوع دوم به دلیل مشکلات دیگری بروز پیدا می‌کنند و نشان دهنده‌ی بیماری‌های دیگری هستند، از جمله مشکلات سینوسی، آلرژی، مشکلات و پوسیدگی‌های دندان، آسیب به سر و یا تومورهای مغزی. طب سوزنی به طور موثری در درمان سردردهای نوع اول که ناشی از استرس و میگرن هستند کاربرد فراوانی دارد.

هر دو گونه‌ی سردردهای نوع اول و نوع دوم، شامل انواع مختلفی هستند از جمله:

سردردهای عصبی: بیشتر انسان‌ها گهگاه دچار سردردهای عصبی می‌شوند. این نوع رایج‌ترین گونه‌ی سردرد است و معمولا سردردهایی تکرار شونده هستند که می‌توانند از چند دقیقه تا چند روز طول بکشند. این سردردها با فشاری خفیف همراه‌اند و شدت متوسطی دارند.
میگرن‌ها: سردردهای میگرنی معمولا یک طرفه و ضربان‌دار هستند و شدت‌شان متوسط یا شدید است. این گونه سردردها با افزایش فعالیت فیزیکی بدتر می‌شوند و ممکن است با تهوع و استفراغ همراه باشند. هم‌چنین بیمار مبتلا به سردرد میگرنی ممکن است به نور و صدا حساسیت پیدا کند و در معرض آن‌ها سردردش تشدید شود. برخی از بیماران ممکن است در طی میگرن، هاله‌های نورانی که اورا (Aura)  نامیده می‌شوند ببینند. این حالت وضعیتی عصبی است که 5 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و منجر به اختلال بینایی، تاری دید و یا دیدن نورهای چشمک زن می‌شود. از دیگر علائم اورا، سرگیجه، عدم تعادل و بی‌حسی است.
سردردهای مزمن: سردردهای مزمن یا سردردهای برگشتی، سردردهایی هستند که هر روز و یا تقریبا هر روز رخ می‌دهند. در برخی موارد این‌گونه سردردها مشابه سردردهای عصبی بوده و در برخی موارد شبیه سردردهای میگرنی هستند.  استفاده بیش از حد داروهای مسکن ممکن است موجب تشدید این‌گونه سردردها شود.
سردردهای خطرناک: برخی از سردردها ممکن است نشانه‌ی یک بیماری جدی باشند، از جمله سردردهای پس از ضربه، سردرد در افراد مسن و یا سردردی با هر یک از علائم زیر: 

عملکرد تمام اعضای داخلی بدن ما توسط یک سیستم غیرارادی عصبی به نام دستگاه عصبی خودگردان تنظیم می‌شود و این دستگاه عصبی خودگردان دارای دو بخش است، اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک. سیستم عصبی سمپاتیک در حالت استرس فعال‌تر شده و انسان را برای نبرد یا فرار آماده‌تر می‌کند؛ البته به صورت همیشگی نیز فعال بوده و در تنظیم سوخت‌وساز بدن نقش دارد. در حالت که بر عکس سیستم پاراسمپاتیک از عمل سمپاتیک جلوگیرى کرده و باعث آرامش و سکون می‌‏شود و در فعالیت‌هاى روزمره به طور طبیعی و آرام نقش دارد.

استرس طولانی مدت می‌تواند موجب فعالیت بیش از حد اعصاب سمپاتیک یا به عبارت دیگر سرکوب کردن اعصاب پاراسمپاتیک شود، چرا که بدن به فعالیت بیش از حد اعصاب سمپاتیک عادت می‌کند. چنین حالتی می‌تواند منجر به سفتی و سختی گردن و قسمت فوقانی کمر و هم‌چنین احساس سنگینی در پشت چشم‌ها، سردردهای عصبی، اضطراب، تحریک‌پذیری و مشکلات گوارشی از جمله نفخ و یبوست شود.

دلیل ایجاد سردرد در نتیجه‌ی فعالیت بیش از حد اعصاب سمپاتیک این است که اعصاب سمپاتیک موجب انقباض عروق خونی می‌شوند، در نتیجه گردش خون به حداقل خود می رسد و در نتیجه‌‌ی این کاهش، خون‌رسانی به مغز  نیز کاهش می‌یابد.

شاخه‌ی داخلی سرخرگ کاروتید که به وسیله‌ی منفذی از درون جمجمه عبور می‌کند، منبع اصلی خون‌رسانی به مغز است. واکنش بدن زمانی که عروق خونی بیش از حد منقبض می‌شوند، آزاد کردن انتقال دهنده‌های عصبی خاص از جمله نئوروکینین است که موجب اتساع دوباره‌ی عروق خونی می‌شوند. این حالت مکانیسم دفاعی طبیعی بدن ماست تا کمبود خون را جبران نماید. این حالت اتساع دوباره، موجب گشاد شدن بیش از حد عروق خونی می‌شود. این عروق گشاد شده موجب تحریک کردن گیرنده‌های درد می‌شوند ، درنتیجه‌ی تحریک و کشیده شدن این گیرنده‌های درد، میگرن ضربان‌دار و درد شدید ایجاد می‌شود. از آن‌جایی که قلب هر بار با پمپاژ، خون را به درون سرخرگ‌ها می‌فرستند، این عروق بیش از حد منبسط شده و در نتیجه این نوع درد موضعی و متمرکز است. البته زمانی که قلب در حالت استراحت است، درد تا حدی تسکین می‌یابد زیرا سرخرگ‌ها کمی منقبض می شوند.

همان‌گونه که در بالا ذکر شد، انبساط مجدد رگ‌ها واکنش طبیعی بدن در پاسخ به کاهش خون‌رسانی به مغز است و به همین دلیل دانشمندان میگرن را به‌عنوان فرایند خوددرمانی طبیعی بدن در نظر می‌گیرند. این تئوری در مورد ویژگی‌های منحصر به فردی از حملات میگرنی صحبت می‌کند که این  اغلب زمانی آغاز می‌شوند که شخص یک موقعیت استرس‌زای بلندمدت را پشت سرگذاشته است، مانند تعطیلات آخر هفته، اولین روز مسافرت،  زمان صرف شامی آرامش بخش در پایان یک روز کاری شلوغ و پراسترس یا پس از خواب صبح در تعطیلات آخر هفته. از نظر فیزیولوژیکی در این حالت، بدن از وضعیت سمپاتیک به وضعیت پاراسمپاتیک تغییر می‌کند.

بسیاری از بیماران شدیدترین حملات مگیرن را پس از ماساژ درمانی تجربه کرده‌اند و این تعجب‌آور نیست زیرا ماساژ درمانی و سایر درمان های طبیعی از جمله طب سوزنی با افزایش جریان خون، تحریک ترشح هورمون‌های تسکین دهنده، باعث بروز واکنش‌های التیام‌بخش می‌شوند.

طب سنتی چینی (TCM) دارای یک چارچوب فلسفی موثر برای اتیولوژی (علت‌یابی) ، پاتوفیزیولوژی (کاراندام‌شناسی) ، تشخیص و درمان سردرد است. هزاران سال است که از طب سوزنی برای درمان سردرد استفاده می شود. بزرگ‌ترین برتری و مزیت طب سوزنی نسبت به طب غربی این است که این روش درمان هیچ آسیبی به بدن نمی‌زند و برخلاف داروهای شیمیایی هیچ‌گونه عارضه‌ی جانبی ندارد. 

روش کار طب سوزنی به این صورت است که سوزن‌ها را به نقاط خاصی از بدن فروکرده و سپس به صورت دستی یا الکتریکی این سوزن‌ها را تحریک می‌نمایند. با انبساط رگ‌های خونی در بافت‌های تحت درمان، جریان خون در این نقاط افزایش می‌یابد. اگرچه این روش با افزایش جریان خون، باعث تسکین درد می‌شود اما طب سوزنی در مورد میگرن کاربردی و مفید نیست. زیرا درد میگرن به علت انبساط رگ‌های خونی در مغز رخ می‌دهد، در نتیجه هرگونه افزایش جریان خون در این محل می‌تواند درد بیمار را افزایش دهد.

البته نوع خاصی از طب سوزنی می‌تواند برای درمان میگرن مفید باشد. در این روش سوزن‌ها را در سر، گردن و قسمت فوقانی بدن فرو نمی کنیم بلکه آن‌ها را به قسمت تحتانی بدن میزنیم و به این صورت از انبساط رگ‌های مغزی جلوگیری می‌کنیم. بیمار در طول انجام فرایند درمان، به حالت خوابیده است نه به حالت دمر. این وضعیت بدن نیز احتمال گشاد شدن عروق خونی را به حداقل می‌رساند.

استرس و فشارهای عاطفی شناخته‌شده‌ترین عامل برای شروع میگرن هستند. افرادی که در شهرهای شلوغ و پراسترسی مثل تهران زندگی می‌کنند، سیستم عصبی خودکار نامتوازنی دارند. اعصاب پاراسمپاتیک (حالت آرامش) سرکوب شده و اعصاب سمپاتیک (حالت استرس) فعال و غالب است. این نامتوازنی با بیماری‌های دیگری نیز در ارتباط است از جمله بیماری‌های قلبی، بی‌خوابی، فشار خون بالا و سندروم پیش از قاعدگی. 

روش طب سوزنی با فعال کردن اعصاب پاراسمپاتیک باعث کاهش تنش عضلانی شده و از بروز میگرن جلوگیری می‌نماید، در این روش سوزن‌ها معمولا بر روی ساعد و پایین پاها زده می‌شوند.

در افراد مبتلا به میگرن تنش عضلانی در گردن و قسمت فوقانی کمر بسیار رایج است، در نتیجه کاهش این تنش بخش جدایی‌ناپذیری از درمان‌های پیش‌گیرنده‌ی میگرن است. یافتن و درمان 24 نقطه‌ی عمده موثر در بروز تنش در ماهیچه‌ها، باعث افزایش آنی جریان خون به این ماهیچه‌های دردناک و پرتنش می‌شوند. ممکن است به سوزن‌ها یک جریان الکتریکی با فرکانس پایین (۱ هرتز) وارد شود تا جریان خون در آن قسمت افزایش بیشتری پیدا کند.

هم‌چنین برای کاهش بروز سردرد لحاظ کردن برخی تغییرات مهم در شیوه‌ی زندگی توصیه می شود: