ارتودنسی از گذشته تا امروز

اگر فکر می‌کنید علاقه داشتن به دندان‌هایی صاف مربوط به جامعه مدرن است، در اشتباه هستید. روش‌های امروزی ارتودنسی مدرن هستند، اما ریشه‌ی آن به دوران باستان باز می‌گردد.

حتی مردمان دوران باستان نیز به دنبال دندان‌های صاف بوده‌اند! طبق گزارش موسسه‌ی ارتودنسی آمریکا، باستان‌شناسان موفق به کشف مومیایی‌هایی با سیم‌های فلزی به دور دندان‌های آن‌ها شده‌اند. احتمال می‌رود کاربرد این سیم‌ها همانند ارتودنسی مدرن بوده است. بعدها در سال‌های 400 تا 500 بعد از میلاد، بقراط و ارسطو هر دو در مورد راه‌هایی برای صاف کردن دندان‌ها صحبت کرده‌اند.

در دوره طلایی یونان، اتروسکن‌ها (مؤسسان روم) از سیم‌کشی برای محکم نگه‌داشتن دندان‌ها استفاده می‌کردند. هم‌چنین یک محقق در یکی از مقبره‌های شهر رم چندین دندان متصل به سیم‌های طلایی یافته است. در زمان حضرت عیسی، آریلیوس کورنلیوس سلسوس برای اولین بار از فشار برای تغییر شکل دندان‌ها استفاده کرد. برخلاف همه‌ی این اسناد و آزمایش‌ها، هیچ رخداد مهمی در حوزه ارتودنسی تا دهه‌ی 1700 رخ نداد. باید اشاره شود که در قرون وسطی، آرایشگر عملیات مربوط به دندان مانند کشیدن دندان را انجام می‌داد.

حتی قبل از این‌که جورج واشنگتن دندان‌های چوبی معروف خود را استفاده کند، دندانپزشکان به دنبال راه‌هایی برای درمان دندان‌های نامرتب بودند. در 1728، پیر فاچارد، دندانپزشک فرانسوی کتابی به نام «جراح دندانپزشک» منتشر کرد که یک فصل کامل آن به صاف کردن دندان‌ها اختصاص دارد. فاچارد از ابزاری به نام «بندیو» (Bandeau) که قطعه‌ای شبیه نعل اسب بود برای مرتب کردن دندان‌ها استفاده می‌کرد. دیگر دندانپزشک فرانسوی، اتن بوردو در سال 1757 به تبعیت از فاچارد کتابی به نام «هنر دندانپزشک» منتشر کرد که بخشی از آن مربوط به مرتب کردن دندان‌ها بود. بوردو دندانپزشک پادشاه فرانسه بود. وی هم‌چنین از ابزار بندیو استفاده کرده و اولین دندانپزشکی بود که دندان‌های زیر را برای بازکردن فضا برای دندان‌های رویی کشید. وی همچنین اولین کسی بود که به‌طور علمی ثابت کرد فک رشد می‌کند.

جان هانتر، جراح اسکاتلندی در سال 1771 برای توضیح آناتومی دندان‌ها کتابی با نام «داستان طبیعی دندان انسان» نوشت. هانتر کلامتی چون Bicuspids (دو دندانه)، cuspids (تک دندانه)، incisors (دندان پیشین) و molars (دندان آسیاب) را ابداع کرد. کتاب دوم او «راهنمای کاربردی بیماری‌های دندان» آسیب‌شناسی دندان را توضیح می‌دهد. با این‌که صاف کردن دندان‌ها و مرتب کردن آن‌ها از زمان‌های دور کاربردی بوده است، ارتودنسی از قرن نوزدهم جلوه واقعی پیدا کرد.

در سال 1819، دندانپزشک دلابر سیم‌کشی دندان را آغاز کرد که شروع ارتودنسی مدرن محسوب می‌شود. عبارت ارتودنسی با ریشه‌ی لاتین اولین بار در سال 1841 توسط جوآچین لافولون مطرح شد. در ابتدا از لاستیک طبیعی برای نگه‌داشتن دندان استفاده می‌شد تا سال 1850 که تاکر از لاستیک استفاده کرد. هم‌چنین سولومون تلبوت اولین دندانپزشکی بود که در  اواخر قرن نوزدهم از اشعه‌ی ایکس برای تشخیص ارتودنسی بهره گرفت.

تاریخ‌شناسان ادعا می‌کنند افراد مختلفی لایق لقب پدر ارتودنسی هستند. فاچارد بدون شک کسی بود که ارتودنسی را از هیچ آغاز کرد، اما افراد دیگری آن را توسعه دادند. یکی از این افراد دندانپزشک، نویسنده، هنرمند و مجسمه‌ساز نورمن کینگسلی بود. در سال 1858، وی اولین مقاله در مورد ارتودنسی را نوشت و در 1880 کتاب او به نام «رساله‌ی بدشکلی‌های دندان» به چاپ رسید. دومین نفری که لایق این لقب است، دندانپزشک جی. ان. فارار نویسنده‌ی سری کتاب‌های «رساله‌ی اختلالات دندان و اصلاح آن‌ها» خواهد بود. فارار در طراحی ابزارهای ارتودنسی سررشته داشته و اولین کسی بود که اعمال فشار برای تغییر شکل دندان را پیشنهاد کرد.

در آمریکا و در اوایل قرن بیستم، ادوارد اچ انجل اولین سیستم طبقه‌بندی ساده‌ی ملوکلوژن (روی هم قرار نگرفتن دندان‌های بالا و پایین) را ارائه کرد که هنوز نیز مورد استفاده است. سیستم طبقه‌بندی او به دندانپزشکان روشی برای توضیح دندان‌های کج، نوع جهت دندان و قرار گرفتن دندان‌ها در کنار هم ارائه کرد. وی اولین دانشکده و مدرسه‌ی ارتودنسی را افتتاح کرده و جامعه‌ی ارتودنسی آمریکا (AAO) را در سال 1901 تشکیل و مجله‌ی ارتودنسی خود را در سال1907 منتشر کرد. کتاب مرجع او «قرار نگرفتن دندان‌های روی هم» (Malocclusion of the Teeth) هفت بار ویرایش شد. در سایه‌ی تلاش‌های او، ارتودنسی به بخشی قابل احترام و تخصصی از دندانپزشکی تبدیل شد.

دیگر نوآوری‌های ارتودنسی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شامل اولین کتاب درسی ارتودنسی برای دانشجویان در سال 1889 نوشته شده توسط جی. جی گولفورد و استفاده از کش‌های لاستیکی توسط کلوین اس کیس می‌شوند.

سیم‌های ارتودنسی یک قرن پیش چگونه بودند؟ در اواخر قرن بیستم، پزشکان از طلا، پلاتین، نقره، استیل، لاستیک طبیعی و گاهی چوب، روی، مس و برنج برای ایجاد حلقه، قلاب و بخیه، استفاده می‌کردند. طلای 14 تا 16 عیار اغلب برای ساخت تجهیزات لازم استفاده می‌شد، اما چرا طلا؟ زیرا طلا چکش‌خور است و به راحتی شکل می‌گیرد؛ البته طلا نیز مشکلات خود را داشت، برای نمونه انعطاف‌پذیری آن پزشکان را مجبور می‌کرد مرتب آن را تنظیم کنند و هم‌چنین طلا بسیار گران قیمت است. در هر صورت، این نوارهای طلا یا نقره به دور دندان و کل دهان کشیده می‌شد.

در 1929، هیئت تخصصی دندانپزشکان یا هیئت ارتودنسی آمریکا تشکیل شد. اولین مسواک مخصوص ارتودنسی نیز در 1938 اختراع شد. از این زمان به بعد استیل ضد زنگ برای ارتودنسی استفاده شد. تا دهه‌ی 1960 استیل مورد استفاده بود و اشعه‌ی ایکس تنها برای افراد خاص مورد استفاده قرار می‌گرفت.

تا دهه‌ی 1970 سیم‌های ارتودنسی به دور دندان پیچیده می‌شد و در این دهه پزشکان متوجه شدند که باید سیم‌کشی را به دندان متصل کرد؛ اما چرا این‌قدر دیر؟ براکت‌ها قبلا ابداع شده بودند، اما نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از آن تا دهه‌ی 70 مشخص نبود. در ابتدا براکت‌ها از فلز ساخته می‌شدند. همانند هر روشی دیگری، رسیدن به حالت ایده‌آل نیاز به زمان دارد.

در این زمان، براکت‌های ثابت به بازار آمدند  نیازی به سیم اتصال یا کش ندارند و از نوعی قفل متصل به خود، برای نگه‌داشتن سیم‌کشی استفاده می‌کنند. این کمان‌های سمی توسط شرکت‌های مختلفی طراحی شد که بهترین آن‌ها طراحی شرکت ارمکو به نام اج‌لاک در سال 1972 بود. امروزه نمونه‌های مختلفی از این کمان‌های سیمی وجود دارد.

در دهه‌ی 1970، ارل برگرسن موفق به اختراع ابزار‌هایی کنترل رشد فک و حل مشکلات ارتودنسی در کوکان و بزرگسالان شد. ارتو – تین (Ortho-tain) شبیه یک محافظ دهان پلاستیکی است و شب‌ها پوشیده می‌شود. در بسیاری از موارد، این ابزار به افراد کمک کرده مشکلات ارتودنسی خود را برطرف کنند.

در سال 1975، دو دندانپزشک در ژاپن و ایالات‌متحده به‌طور مجزا شروع به ایجاد سیستم خود برای قرار دادن سیم‌کشی در داخل دهان کردند. این سیم‌کشی‌ها کاربرد سیم‌کشی معمولی را داشتند، اما در ظاهر مشخص نبودند. البته استفاده از این سیستم نیاز به تخصص زیاد داشت. در دهه‌های 70 و 80 پزشکان آمریکایی علاقه‌ی خود به این روش را از دست دادند، گرچه این روش در دیگر کشورها محبوب ماند و پزشکان به توسعه دادن آن ادامه دادند. امروزه فناوری، استفاده از این نوع سیم‌کشی را ساده‌تر کرده است. این روش تا قبل از دهه 80 و اختراع بریسز‌های مخفی محبوب بود. امروزه بریسز‌ها با ترکیبی از سرامیک و فلز ساخته می‌شوند و به دلیل هم‌رنگ بودن آن‌ها با دندان نامرئی به نظر می‌رسند.

در 1945 دندانپزشکان متوجه شدند که با استفاده از روکش‌های پلاستیکی می‌تواند دندان‌ها را مسیر دلخواه حرکت داد. برخی پزشکان حتی «تراز کننده»  را برای مسائل سطحی‌تر در مطب خود تولید می‌کنند.

ترازکننده‌های نامرئی (Invisalign) ابداع دو دانشجوی دانشگاه استنفوردت مدیریت به نام‌های زیا کیشتی و کلسی ویرث هستند. آن‌ها در زمان تحصیل خود از ارتودنسی استفاده می‌کردند و از آن‌ها متنفر بودند. کیشتی در آن زمان از سیم‌کشی و نگه‌دارنده‌های (Retainer)  پلاستیکی استفاده می‌کرد و متوجه شد که استفاده از این نگه‌دارنده‌ها می‌تواند به‌راحتی دندان‌های او را به حالت دلخواه تغییر دهد. در سال 1997، هر دو دانشجو وارد حوزه تصویربرداری سه بعدی دندانپزشکی و روش طراحی ترازکننده‌های نامرئی شدند. با پشتیبانی دره سیلیکون، ترازکننده‌ها تولید و در آمریکا محبوب شدند؛ البته بسیاری از پزشکان در ابتدا نسبت به این ابزار اطمینان نداشتند، زیرا طراحان آن دندانپزشک نبودند. ترازکننده‌های نامرئی ابتدا در سال 2000 وارد بازار شدند و به‌ سرعت محبوب شده و محصولاتی مشابه آن‌ها توسط دیگر شرکت‌ها طراحی و تولید شد.

درحالی‌که فناوری رشد می‌کند، علوم را نیز با خود توسعه می‌دهد. امروزه بسیاری از شرکت‌ها از فناوری دیجیتال برای تصویر برداری پزشکی و صنعتی استفاده می‌کنند. برای نمونه، سیستم شوراسمایل (SureSmile) از دندان بیماران مدل سه بعدی طراحی می‌کند تا به دندانپزشک اجازه بررسی بیشتر و دقیق‌تر را بدهد. دندانپزشک می‌تواند با استفاده از مدل، موقعیت دقیق هر دندان را تشخیص داده و بهترین روش برای انتقال دندان به موقعیت دلخواه راتشخیص دهد. این فناوری زمان درمان را کمتر و دقت آن را بیشتر کرده است.

ناسا (NASA) نیز یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های دندانپزشکی قرن بیستم را پدید آورده است. سیم‌های ترکیبی نیکل و تیتانیوم که با گرما فعال می‌شوند. این سیم‌ها در دمای اتاق انعطاف‌پذیر هستند، اما زمانی که در دهان قرار می‌گیرند به دلیل دمای بیشتر بدن فعال شده و هم‌زمان با تغییر حالت خود دندان را نیز مجبور به تغییر می‌کنند. این سیم‌ها به دلیل فناوری بالای خود زمان درمان را کاهش داده و نیاز به مراقبت کمتری دارند. بسیاری از پزشکان اکنون از این فناوری برای بیماران خود استفاده می‌کنند.

اما ارتودنسی در آینده چگونه خواهد بود؟ با پیشرفت فناوری، روش‌ها و مواد مصرفی دقیق‌تر شده و زمان لازم برای استفاده از ارتودنسی را کاهش می‌دهند؛ هم‌چنین سیم‌ها نامرئی‌تر شده و آزار کمتری به بیمار می‌رسانند. در آینده‌ای نزدیک احتمالا داشتن ارتودنسی دیگر آزاردهنده و دشوار نخواهد بود.