فضای سبز شهری راهی برای شادمانی شهرها

فضاهای شهری، که محل زندگی نیمی از افراد فقیر سراسر جهان هستند، باید تقریبا پاسخ‌گوی تمامی رشد جمعیت در 25 سال آینده باشند، آن‌هم تحت شرایطی که از هر 10 نوزاد، 9 تا در شهرها متولد می‌شوند. طبق گزارش سازمان غذا و دارو، طرح‌های فضای سبز شهری می‌توانند از بروز خطرات زیست‌محیطی، بهداشتی و اقتصادی ناشی از رشد سریع شهرنشینی و فقر، جلوگیری کنند.

صرف‌نظر از سهم درختان در منظره‌های شهری، ساکنان شهرها روز به‌ روز بیشتر به اهمیت وجود این درختان و دیگر پوشش‌های گیاهی پی‌می‌برند. 

در بسیاری از شهرها که حاشیه‌ی خیابان‌های اصلی آن‌ها پوشیده از درختان و گل است، احیای فضای سبز مدیون تلاش‌های مشترک مقامات شهری و انجمن‌های محلی است. این تلاش‌ها در راستای برجسته نمودن و تاکید بر مزایای فراوان شیوه‌های جنگلداری موثر شهری است.

علاوه‌بر ارزش زیبایی‌شناختی فضای سبز شهری،جنگلداری شهری، درختان ودیگر پوشش‌های گیاهی سهم قابل توجهی در امنیت غذایی، رفاه، بهداشت و سلامت دارند و هم‌چنین با تنوع‌ بخشیدن به درآمدهای خانوار، باعث بهبود کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود.

مزایای اقتصادی این فضاهای سبز بسیار زیاد است. پوشش درختی باعث کاهش دمای هوا شده و منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی برای ساکنان شهرها می‌شود و در ضمن، درخت‌ها می‌توانند ارزش املاک را افزایش داده و از جاده‌ها و ساختمان‌ها در برابر لغزش، سیل و طوفان‌های شن محافظت ‌کنند.

باغ‌ها و باغچه‌های سبزی، غذای موجود برای خانوار را افزایش داده و تضمین می‌کند؛ سوخت‌های چوبی که از جنگل‌ها تامین می‌شوند موجب کاهش هزینه‌های انرژی خانگی شده و نیز چوب را می‌توان برای ساخت وسایل و مبلمان اصلی خانگی به‌کار برد.

آبیاری فضای سبز و جنگل‌های شهری با مدیریت صحیح فاضلاب می‌تواند کمک بزرگی به شهرهایی باشد که با مشکل دفع فاضلاب رو به رو هستند. یعنی دفع فاضلاب از طریق استفاده و کاربرد دوباره آن‌ها به منظور حفظ منابع آب شهری. چنین بازیافت و حفاظت از منابع ارزشمند آبی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

برای بسیاری، نمی‌توان بیش از حد بر مزایای فضای سبز شهری تاکید کرد. باید تنها یک قانون اصلی درباره‌ی درک ما از فضای سبز شهری وجود داشته باشد و آن هم این قانون است: تا می‌توانید درخت بکارید.

خروج و مهاجرت دسته‌جمعی روستاییان به مناطق شهری و نیمه‌شهری، روندی جهانی است و فقر فضای سبز موجود در شهرها و حاشیه‌ی شهرها، تبدیل به یکی از معضلات اساسی شده است.

شرایط رو به‌ وخامت زندگی شهری افراد فقیر باعث بروز مشکلات جدی در سلامتی و نیز شرایط نامناسب برای سرمایه‌گذاری اقتصادی شده و هم‌چنین، باعث آسیب گسترده‌ای به محیط زیست می‌شود.

طرح‌های جنگلداری و فضاهای سبز شهری می‌تواند تاحدی باعث کاهش اثرات منفی گسترش سریع شهرنشینی و فقر شده و بر این نکته تاکید می‌کند که، نیازی نیست انجام چنین طرح‌هایی خیلی پیچیده باشد. اگرچه چارچوب شهری پیچیده است و مدیریت شهری سنتی ملاحظات جنگل‌داری را در برنامه‌ریزی‌ها و برنامه‌های توسعه خود لحاظ نکرده است.

در مناطق پرجمعیت، درخت‌ها با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند از جمله: رشد و بقای آن‌ها توسط محدودیت فضا،کیفیت متوسط خاک، کمبود آب و مواد مغذی تهدید. در بسیاری از طرح‌های فعلی فضای سبز شهری هنوز هم جنگل‌داران حرفه‌ای و متخصصان بهره‌برداری از زمین نقش بسیار اندکی ایفا می‌کنند.

کارشناسان جنگل نقش منحصر به‌فردی باتوجه به محیط زیست محدود و متراکم و آلوده شهری در تعیین و تشخیص این امر که هریک از درختان تحت چه شرایطی زندگی‌ می‌مانند، ایفا می‌کنند. این متخصصان می‌توانند راه‌حل‌هایی فنی برای مشکلات مربوط به سلامت درختان در مناطق شهری  ارائه دهند. اما در عین حال نیاز است که در زمینه‌ی برنامه‌ریزی و کاشت درختان در مناطق شهری نیز آموزش ببینند.

مشارکت و نظارت جوامع و انجمن‌های محلی، مقامات شهری و سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی نیز ضروری است.

کاشت یک درخت کافی نیست. علاوه بر کاشت باید از بقای آن و آگاهی عمومی در مورد نیازهای بقای درختان نیز اطمینان پیدا کرد. هم‌چنین راه‌اندازی شبکه‌های کارآمد در میان محققان و پژوهشگران باعث می‌شود از این طریق بتوان تجربیات و نگرانی‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

مسلما این امر سبب غنی‌سازی گفت‌ و گو و مذاکره با دولت‌ها، شهرداری‌ها، موسسات تحقیقاتی، سازمان‌های غیردولتی NGO  و بخش خصوصی در زمینه یافتن راه حلی برای ریشه‌کن کردن فقر و بهبود معیشت می‌شود.