چگونه فضای سبز شهری را گسترش دهیم

زمانی‌که فضای شهری با فضای سبز ترکیب شود شهرهای زیبایی به وجود خواهد آمد. با این حال گسترش فضای سبز به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه که فضا و منابع مالی کم است یک چالش بزرگ محسوب می‌شود.

شهرها در سراسر دنیا در نزدیکی انفجار جمعیتی قرار دارند. فضای سبز، خدمات رفاهی زیست محیطی به شهروندان ارائه می‌دهد که به نوبه خود در کاهش امراض و بهبود سلامت عمومی جامعه نقش بسزایی دارد.

زیست شناسان، جامعه شناسان و طراحان شهری فضای سبز را این‌گونه تعریف کرده‌اند: " فضای سبز بخشی از فضاهای باز شهری است که در عرصه‌های طبیعی یا مصنوعی آن تحت استقرار درختان، گل‌ها، چمن و سایر گیاهان قرار دارد که بر اساس نظارت و مدیریت انسان و با در نظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصص‌های مرتبط با آن برای بهبود شرایط زیستی و رفاهی شهروندان و مراکز غیر روستایی، حفظ و نگهداری یا ساخته می‌شود" . فضای سبز شهری شامل پارک‌ها، مراکز تفریحی و دیگر فضاهای سبز است.

ایجاد فضای سبز بستگی به ویژگی‌هایی از قبیل پوشش گیاهی منطقه، کیفیت محیط زیست، آب و هوا، نزدیکی به سیستم حمل و نقل عمومی، امکانات و خدمات دیگر دارد. فضای سبز عمومی شامل پارک، مکان‌های ورزشی، کناره‌ رودخانه‌ها، باغچه‌های مراکز دولتی، درختان و مناطق طبیعی محافطت شده است.

فضای سبز باید در مرکز مناطق مسکونی قرار داشته باشد و یا از منطقه مسکونی و با پیاده روی حداکثر حدود پنج دقیقه فاصله داشته باشد. بنابراین، دو مولفه دسترسی و نزدیکی در برنامه ریزی و طراحی فضای سبز شهری بسیار مهم است.

فضای سبز  نقش مهمی در بهبود سلامت جسمی و روانی و اجتماعی دارد و موجب شادی و نشاط در جامعه می‌شود. فضای سبز باعث زیبایی و دمیدن روح زندگی به شهر می‌شود.

فضای سبز می‌تواند تنوع زیستی و آب و هوای شهر را حفظ کند.

فضای سبز هوا را پاکیزه می‌کند و آلودگی صوتی را کاهش می‌دهد.

فضای سبز در مناطق شهری به عنوان یک زیستگاه برای تولید مثل گونه‌های حیوانی و گیاهی عمل می‌کند.

امروزه استفاده از فضای سبز جهت خنک کردن ساختمان‌ها به‌عنوان شیوه‌ای مقرون به صرفه مورد توجه برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. درختان و گیاهان باعث افزایش چرخش هوا و ایجاد سایه می‌شوند. این کار باعث خنک شدن محیط می‌شود.

مناطقی از شهر که دارای فضای سبز زیاد هستند زیباتر و چشم نوازتر هستند. فضای سبز یکی از عوامل جذب گردشگران از دیگر شهرها و کشورهاست.

فضای سبز یکی از عناصر مهم برای تفریح و ایجاد حس در طبیعت بودن است. فضای سبز باعث بهبود کیفیت زندگی در مناطق شهری می‌شود و امکانات تفریحی مختلفی را به وجود می‌آورد.

گذراندن وقت در طبیعت می‌تواند خستگی روانی، حس خشونت و عصبانیت را کاهش دهد. به‌همین شکل فضای سبز در ایجاد حس آرامش و سلامت روان شهروندان موثر است. هم‌چنین سلامت جسمانی از طریق شرکت در فعالیت‌های ورزشی، تماس با طبیعت و در فضای سبز بودن تضمین می‌شود. طبیعت تاثیر زیادی بر سلامت جسمانی افراد دارد. تحقیقات علمی ثابت کرده‌اند که بودن در طبیعت فشار خون، کلسترل بد، استرس و افسردگی را کاهش می‌دهد و موجب افزایش مقاومت دستگاه ایمنی بدن می‌شود. 

فضای سبز به عنوان عامل مهمی در توسعه پایدار شناخته می‌شود. توسعه و گسترش فضای سبز نیاز به رویکردهای بینا رشته‌ای و ترکیبی مانند علوم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی و برنامه ریزی شهری دارد. کیفیت یک شهر تا حدود زیادی بستگی به میزان فضای سبز و طراحی، مدیریت و محافظت از آن دارد. از جنبه‌های اجتماعی فضای سبز می‌توان به تنوع کاربری زمین، کمک به سلامت و زندگی پر تحرک، ایجاد فرصت تعامل بین قشرهای مختلف جامعه، توسعه فرهنگ طبیعت دوستی و بهبود سلامت جسم و روان اشاره کرد. از لحاظ برنامه ریزی شهری نیز فضای سبز دارای مزیت‌هایی نظیر توسعه فضای تفریح و سرگرمی، توسعه صنعت گردشگری، اشتغال زایی، ساختاری برای کاهش آلودگی هوایی و صوتی و غیره است. از لحاظ اقتصادی نیز می‌توان به کشت درختان میوه، ایجاد کسب و کار مربوط به فضای سبز، افزایش ارزش اقتصادی منطقه، ایجاد امنیت و زیر ساخت برای توسعه گردشگری اشاره کرد. از لحاظ اکولوژیک فضای سبز می‌تواند در پاکیزه کردن هوا، جذب مواد آلاینده، حفظ تنوع زیستی و حفظ آب و خاک منطقه موثر باشد.

در نتیجه فضای سبز می‌تواند کاربردهای زیادی برای شهر و شهرواندان داشته باشد که همگی باعث بهبود کیفیت زندگی می‌شود. افزایش گازهای گلخانه‌ای و دما نه تنها به محیط زیست لطمه می‌زند بلکه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی نیز در بر خواهد داشت. ارزش اکولوژیک فضای سبز از حفظ تنوع زیستی گرفته تا کمک به تغییر الگوی مهاجرت را نمی‌توان در برنامه‌ریزی شهری نادیده گرفت. هم‌چنین فضای سبز در خنک کردن فضای داخلی و خارجی ساختمان‌ها بسیار کارآمد است. فضای سبز به خاطر داشتن ارزش زیبایی شناختی و رفاهی ارزش ملک را نیز افزایش می‌دهد. البته انسان با ایجاد فضای سبز بیش‌تر به‌دنبال کسب مزایای اجتماعی و روانی است. فضاهای سبز مانند پارک‌ها مکانی برای آرامش و تفریح مردمند. فضای سبز باید به‌طور یکسان در سطح شهر ایجاد شود. گسترش فضای سبز در شهر باعث دوستی هر چه بیش‌تر انسان با طبیعت می‌شود. فضای سبز جزئی و نشانی از زیست بوم و اکوسیستم منطقه است. توسعه و حفظ فضای سبز در دستان مسئولین محلی و کشوری و هم‌چنین مشارکت مردم است.