نگاهی به تاریخ پیدایش صنعت چاپ

چاپ  تاریخی طولانی دارد. در این مطلب به طور مختصر نگاهی به پیدایش و پیشرفت صنعت چاپ خواهیم داشت.

در این دوران ساکنین بین النهرین از مهره استوانه‌ای برای چاپ تصاویر بر روی صفحات گلی استفاده می‌کردند. هم‌چنین در جوامع بدوی چین و مصر باستان از تمبرهای کوچی برای چاپ تصاویر روی پارچه استفاده می‌شد.

یک مرد چینی به نام تسای لون برای اولین بار موفق به اختراع کاغذ شد.

در این دوران کتاب کوچکی که دربردارنده‌ی متن انجیل یوحنا به زبان یونانی بود در تابوت سنت کاتبرت گذاشته شد. در سال 1104 محققان جسد او که در کلیسای جامع دورام بریتانیا قرار داشت نبش قبر کردند و این کتاب را بیرون آوردند. هم اکنون انجیل کاتبرت قدیمی‌ترین کتاب در اروپا محسوب می‌شود.

در قرن یازدهم یک مرد چینی به نام بی شنگ اولین سامانه حروف چاپی متحرک را اختراع کرد. وی حروف چاپش را با گل رس ساخت.

در این قرن تکنولوژی ساخت کاغذ به اروپا رسید.

برای اولین بار حروف چاپی فلزی (برنز) در ژاپن و چین طراحی شد. قدیمی‌ترین نمونه از این حروف به سال 1397 میلادی برمی‌گردد.

هنر چوب تراشی که گاهی از آن با نام زیلوگرافی یاد می‌شود، در چین و ژاپن قرن‌ها سابقه داشت. با این وجود این هنر در اوایل قرن 15 به اروپا رسید. چوب تراشی یک تکنیک حک برجسته تصاویر و متن بر روی تکه چوب است. کار حکاکی بر روی چوب با مغار یا چاقو انجام می‌شود. سپس روی تکه چوب حکاکی شده جوهر ریخته می‌شود و برای چاپ آن را روی صفحات کاغذی فشار می‌دهند. جوهر استفاده شده در این تکنیک از ترکیب دوده سیاه رنگ چراغ نفتی و روغن بذر کتان به دست می‌آمد. در این دوران هنوز چاپ کتاب چندان زیاد نبود چرا که برای نوشتن یک کتاب به حکاکی تعداد زیادی چوب نیاز بود. دانشگاه کمبریج یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌ها در اروپا را دارد. در کتابخانه این دانشگاه حدود 122 جلد از این نوع نگهداری می‌شود. گوتنبرگ در سال 1436 بر روی طراحی ماشین چاپ کار کرد. کار ساخت این ماشین چاپ که از حروف فلزی قابل جا به جایی بهره می‌برد حدود چهار سال به طول انجامید. کتاب انجیل جزء اولین کتاب‌هایی بود که با این ماشین چاپ منتشر شد.

در سال 1465 یک هنرمند آلمانی گراور سازی با قلم را ابداع کرد. در این تکنیک یک تصویر بر روی یک صفحه فلزی (مسی) به وسیله جسم نوک تیز حک می‌شود.

ویلیام کاگستون در سال 1476 تجهیزاتی از هلند خریداری کرد و اولین ماشین چاپ را در انگلستان ساخت. در همان سال گراور سازی مسی برای اولین بار برای چاپ تصاویر استفاده شد. صنعت چاپ در اواخر قرن پانزدهم در بیش از 250 شهر مهم در سر تا سر اروپا گسترش یافت. 

آلدوس مالنو تیوس اولین کسی بود فونت‌هایی را طراحی کرد که باعث می‌شد کتاب‌ها کوچک‌تر و قابل حمل‌تر چاپ شوند. او هم‌چنین اولین کسی بود که از فونت ایتالیک که توسط فرانسیسکو گریفو ونیزی طراحی شده بود استفاده کرد. در سال 1507 لوکاس کراناخ تکنیک چوب تراشی کیاروسکورو یا سیاه روشن را ابداع کرد. در این تکنیک تصویر مورد نظر با استفاده از تضاد چند رنگ ایجاد می‌شود. در سال 1525 آلبرشت دورر نقاش چوب تراش و گراور ساز مشهور کتابی برای طراحی و زیبایی شناسی حروف منتشر کرد. 

پیترو بمیو یکی از کاردینال‌ها و محققان مشهور بود که در حیطه‌ی نثر و نظم زبان ایتالیایی فعال بود. طرح حروف بمبو برگرفته از نام او می‌باشد.

کریستف پلانتین یکی دیگر از هنرمندان معروف قرن شانزدهم است که فعالیت‌های زیادی در حوزه چاپ داشت. بسیاری از اثرات و تجهیزات چاپ او در موزه‌ای به نام خودش نگهداری می‌شود.

پلانتین هم‌چنین یکی از اولین کسانی بود که از تکنیک رونوشت (facsimile) استفاده کرد. رونوشت به معنی چاپ مجدد کتاب، نوشته، نقشه و آثار دیگر است. در سال 1631 حین تهیه رونوشت از کتاب انجیل واژه منفی ساز (not) به طور اتفاقی چاپ نشد. زمانی که اسقف اعظم کنتربری و شاه چالز اول با جمله «شما باید زنا کنید» مواجه شدند بسیار عصبانی شدند و رابرت بارکر و مارتین لوکاس را مجازات و مجوز فعالیت چاپ آن‌ها را باطل کردند. این نسخه از کتاب به انجیل شرور یا انجیل گناهگار معروف شد.

لودویگ فان زیگن در سال 1642 روش مزوتینت را ابداع کرد. در سال 1690 نخستین کارخانه‌ی ساخت کاغذ در آمریکا تاسیس شد.

در سال 1710 جاکوب کریستف لی بلان آلمانی نخستین گراوری را ساخت که توانایی چاپ چند رنگ را داشت. او از تکنیک مزوتینت برای حکاکی سه صفحه فلزی استفاده کرد. هر صفحه با رنگ متفاوتی ( قرمز، زرد، آبی) آمیخته شد. بعدها او یک صفحه‌ی دیگر که حاوی رنگ سیاه بود اضافه کرد. این موفقیت از عوامل زمینه ساز برای پیدایش چاپگرهای رنگی مدرن بود. کار جاکوب کریستوف بر اساس نظریه نیوتن بود که بیان می‌کرد تمام رنگ‌ها از سه رنگ مادر قرمز، زرد و آبی تشکیل شده‌اند. ویلیلم کاسلون یک متخصص طراحی حروف چاپی بود که ریخته گری او بیش از 200 سال در حال فعالیت است. فونت کاسلون تا امروز یکی از فونت‌های پرطرفدار است. امروزه فونت دیجیتال کاسلون مورد استفاده قرار می‌گیرد. مجله‌ی «Gentleman’s Magazine» برای اولین بار در سال 1731 منتشر شد. این مجله اولین مجله‌ی عمومی تلقی می‌شود. این مجله از سال 1922 تا کنون بدون وقفه در حال فعالیت است. در سال 1732 بنجامین فرانکلین دفتر چاپخانه خود را راه اندازی و مجله «Pennsylvania Gazette» را منتشر کرد. آلواس سنفلدر لیتوگرافی را در سال 1796 ابداع کرد و از آن به‌عنوان روشی کم هزینه برای چاپ آثار هنری بهره گرفت. امروزه نوع پیشرفته‌تر از لیتوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال 1800 چالز استانهوپ موفق شد به پیشرفت‌هایی در زمینه‌ی افزایش سرعت چاپ کاغذ دست یابد. او برای اولین بار موفق به ساخت چاپگر با قالب آهنی شد. چاپگر ساخته شده سریع‌تر و بادوام‌تر از نمونه‌های قبلی خود بود. چند سال بعد پیشرفت‌های بیش‌تری رخ داد. فردریک کونیگ و آندرس فردریک موفق به ساخت چاپگر سیلندری شدند. در سال 1837 شخصی به نام گودفروا انگلامن کرومولیتوگرافی را اختراع کرد که روشی برای چاپ رنگی بر اساس لیتوگرافی بود. کرومولیتوگرافی عمدتا برای چاپ رنگی تصاویر استفاده می‌شود. روزنامه «The Illustrated London News» اولین هفته‌نامه‌ی تصویری در جهان است. در همین دوران مخترع آمریکایی به نام ریچارد مارچ هو اولین ماشین چاپ دوار را اختراع کرد. چاپگر دوار نوعی ماشین در صنعت چاپ است که در آن تصویر مورد نظر برای چاپ، بر روی سیلندری حک شده است. این دستگاه سرعت چاپ را به طرز چشمگیری افزایش داد.

در سال 1878 یک نقاش اهل جمهوری چک دستگاه فتوگراور را اختراع کرد. این دستگاه قادر بود تا تصاویر را با جزییات بالا چاپ کند.

ماشین لاینوتایپ (Linotype machine) یک ماشین ریخته‌گیری خط است که در صنعت چاپ به‌کار می‌رفت و به‌دست اوتمار مرگنتالر، مهندس مهاجر آلمانی در آمریکا در سال ۱۸۸۴ اختراع شد.

در سال 1890 اولین ماشین چاپ در لیورپول انگلستان بوسیلهباروت بی=ایبی و پسرانش ساخته شد. 

چاپ فلکسو (Flexography)نمونه‌ای از فرایند چاپ است که با بهره‌گیری از یک صفحه‌ی انعطاف‌پذیر به نام کلیشه که از جنس ژلاتین یا لاستیک بوده عمل چاپ صورت می‌گیرد.

در سال 1903 واشنگتن رابل آمریکایی یکی از اولین افرادی بود که نقش مهمی در تولید چاپ افست لیتوگرافی داشت. سه سال بعد اولین دایره المعارف تک جلدی با نام «Le Petit Larousse Illustré» با همین روش منتشر شد.

در سال 1907 ساموئل سایمون انگلیسی روش چاپ سیلک اسکرین را ابداع کرد. در این روش از پارچه یا توری با سوراخ‌های بسیار ریز استفاده می‌شود. توری در قابی ثابت می‌شود و تصویر مورد نظر روی این توری حک می‌شود. چاپ سیلک اسکرین به سرعت محبوب و از آن برای ساخت کاغذ دیواری‌ و چاپ روی لباس و پارچه به خصوص ابریشم و کتان استفاده شد. چاپ سیلک اسکرین برای اولین بار در چین باستان و بین سال‌های 960-1279 پس از میلاد مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال 1938 زیروگرافی که یک روش فوتوکپی خشک است توسط چستر کارلسون ابداع شد.