راهنمای شیوه‌های مختلف درمان نازایی

طبق آمار منتشر شده 2.2 درصد زوج‌های ایرانی با مشکل نازایی رو به رو هستند. اگر چه این آمار نسبت به گذشته افزایش داشته است و نازایی می‌تواند عوارض بدی برسلامت روان داشته باشد، اما دلایل زیادی برای امیدواری به درمان نازایی وجود دارد. علم و روش‌های درمان نازایی در حال پیشرفت هستند و نوزادان زیادی با روش‌های درمانی متولد می‌شوند. نیمی از زوج‌های نابارور بعد از درمان‌های پیشرفته و پرهزینه بچه‌دار شده‌اند.

انتخاب نوع روش درمانی عمدتا براساس علت نازایی صورت می‌گیرد و بسیاری از کلینیک‌ها در صورت عدم موفقیت درمان نازایی قسمتی از هزینه را به بیمار باز می‌گردانند. در ادامه‌ای راهنمایی ابتدایی در خصوص روش‌های مختلف درمان نازایی آورده‌ایم که می‌توانید از آن در راستای شناخت بهتر این روش‌ها استفاده کنید. 

این داروها به صورت تزریقی و قرص مصرف می‌شوند و باعث رهاسازی هورمون برای افزایش تولید تخمک در بدن می‌شوند و رحم را برای پذیرش جنین آماده می‌کند. این نوع درمان نازایی مناسب زنانی است که به طور مرتب تخمک‌گذاری ندارند و یا اسپرم همسران‌شان خیلی ضعیف است. در صورت ابتلا به انسداد لوله‌های فالوپ یا زخم آندرومتریوز از مصرف این داروها اجتناب کنید. میزان موفقیت قرص در تخمک‌گذاری و بارداری زنان  40 تا  45 درصد و روش تزریقی 50‌ درصد است. روش دارویی به دلیل هزینه‌ی کم و رضایت‌مندی نسبی معمولا اولین گزینه برای درمان نازایی است.

نفخ، سردرد، گرگرفتگی و حالت تهوع از عوارض احتمالی این قرص‌ها است. تزریق نیز عوارض جانبی مانند چندقلوزایی، زایمان زودرس و تشکیل کیست‌های تخمدانی دارد. هزینه این نوع درمان نازایی برحسب قرص، آمپول، آزمایش خون و سونوگرافی متفاوت است.

در این روش اسپرم آماده توسط یک میل جراحی انعطاف‌پذیر نازک مستقیما وارد رحم می‌شود. اگر این روش را انتخاب کنید متخصص زنان و زایمان مصرف دارو را برای افزایش احتمال باروری توصیه می‌کند.

این روش درمان نازایی مناسب مردانی است که اسپرم کم‌تحرک و بی‌کیفیت یا کم تعداد دارند. این روش هم‌چنین برای زنانی که نسبت به اسپرم آنتی‌بادی تولید می‌کنند یا مخاط رحمی کم، اسیدی، غلیظ و ناتوان دارند نیز مناسب است. میزان موفقیت این شیوه به سن زن و کیفیت اسپرم مرد بستگی دارد. به طور کلی در هر دوره 15  تا  20 درصد احتمال لقاح و بعد از 6 دوره 60  تا  70‌درصد احتمال بارداری را افزایش می‌دهد. این درمان نازایی روش ساده‌ای است که در مطب متخصص زنان و زایمان انجام می‌شود. از عوارض جانبی آن می‌توان به چندقلوزایی اشاره کرد. هزینه آن به طور متوسط 8-2 میلیون تومان است که این تفاوت قیمت به روش انجام عمل و خصوصی یا دولت بودن مرکز درمانی بستگی دارد.

در این روش اسپرم فرد دیگری به روش IUI یا  IVF استفاده می‌شود.

این نوع درمان نازایی مناسب زوج‌هایی است که مرد مشکل نازایی دارد، یا مردانی که حامل اختلالات ژنتیکی هستند و نمی‌خواهند به فرزندان خود انتقال دهند. تقریبا 15 درصد زنانی که این روش را انتخاب می‌کنند بعد از یک دوره باردار می‌شوند و این موفقیت تا میزان 80 درصد بعد از طی 6  دوره افزایش می‌یابد. البته برخی مردان به دلیل نداشتن رابطه ژنتیکی با فرد اهداکننده احساس خوبی ندارند.

این روش درمان نازایی چند مرحله‌ای (اصطلاحا دوره) است که در آن تخمک‌های شما استخراج شده و در آزمایشگاه با اسپرم بارور می‌شود. هنگامی که جنین‌ها رشد می‌کنند یک یا دو تا از آن‌ها در رحم کاشته می‌شود و بقیه ذخیره می‌گردند.

این روش درمانی برای زنان با سنین بالا یا مبتلا به آسیب‌های شدید لوله‌های فالوپ و زخم آندرومتریوز مناسب است، یا مردانی که اسپرم کم‌کیفیت دارند و زوج‌هایی که دچار نازایی بدون دلیل هستند.

میزان موفقیت این روش درمان نازایی نسبت به سن افراد متفاوت است. چهل و یک درصد زنان زیر 35 سال، 32 درصد  زنان 35‌ تا  37‌ سال و 23 درصد زنان 38 ‌ تا  40‌ ساله‌ای که از این روش استفاده می‌کنند باردار می‌شوند. با این روش بسیاری از زنان و مردان با مشکلات شدید نازایی می‌توانند بچه‌دار شوند. این نوع درمان از لحاظ مالی و جسمی هزینه زیادی دارد و قبل از هر دوره نیاز به یک رژیم دارویی دقیق دارید.

پزشک متخصص یک اسپرم سالم را از مایع منی مرد انتخاب می‌کند و آن را به وسیله‌ی سوزن میکروسکوپی مستقیما به داخل تخمک تزریق می‌کند. هنگامی که جنین رشد می‌کند با روش IVF آن را به داخل رحم منتقل می‌کنند.

این روش در شرایطی که اسپرم مرد کم یا ضعیف است مناسب خواهد بود و میزان موفقیتش 35٪ است. به این شکل مردانی که تعداد اسپرم کمی دارند می‌توانند پدر بیولوژیکی فرزندشان باشند. از معایب این روش پرهزینه و پیچیده بودن آن است و داروهای پیش‌نیاز IVF عوارض جانبی بسیاری دارند. 

تخمک‌ از زنان دیگر (معمولا جوان‌تر) دریافت می‌شود و با اسپرم مرد پذیرنده بارور می‌شود. سپس جنین‌های تولید شده به داخل رحم پذیرنده منتقل می‌شود.

زنانی که تخمدان‌های‌شان آسیب‌دیده یا از کار افتاده است، افرادی که تحت شیمی‌درمانی  و رادیوتراپی قرار گرفته‌اند و زنان مسن‌تر با تخمک ضعیف و حامل اختلالات ژنتیکی از گزینه‌های خوب برای این نوع درمان هستند. میزان موفقیت زایمان در زنانی که از تخمک‌های اهدایی تازه استفاده می‌کنند 55 درصد است و این عدد در مورد تخمک‌‌های منجمد به 34  درصد کاهش می‌یابد.  این روش امکان مادر شدن را برای زنان مسن و افراد مبتلا به مشکلات تخمدانی را فراهم می‌کند. عوارض جانبی رژیم دارویی و هزینه‌ی زیاد از معایب این شیوه‌ی درمان نازایی است. هم‌چنین برخی زنان بدون ارتباط ژنتیکی با فرد اهداکننده احساس خوبی به این کار ندارند.

در این نوع درمان نازایی یک زن توسط لقاح مصنوعی با اسپرم پدر یا از طریق IVF باردار شده و نوزاد زن دیگری را حمل می‌کند. در این روش احتمال استفاده از تخمک و اسپرم اهدایی وجود دارد.  این روش مناسب زنانی است که به دلیل بیماری، عدم وجود رحم یا نازایی قادر به حمل جنین نیستند و یا در موارد نادری که هر دو والد نازا باشند.

میزان موفقیت این روش به کیفیت تخمک و اسپرم به کار رفته بستگی دارد و نسبت به هر دوره میزان تولد از 5‌  تا  30‌ درصد متغیر است. با این شیوه‌ی درمان نازایی امکان داشتن فرزند برای افرادی که فاقد رحم هستند و یا به دلیل بیماری پرخطر قادر به حمل جنین نیستند فراهم می‌شود.

جنین‌های اهدایی از طرف زوج‌هایی دریافت می‌شود که خود تحت درمان IVF باردار شده و دیگر نیازی به تخمک‌های بارور ندارند. جنین اهدایی به پذیرنده منتقل می‌شود. این روش درمان نازایی به افراد نابارور امکان تجربه زایمان می‌دهد.

غربالگری‌های پزشکی، رژیم دارویی باروری و کارهای قانونی بسیار از معایب این روش است. هم‌چنین یافتن جنین اهدایی کار دشواری است چون برخی زوج‌ها تمایلی برای اهدا ندارند. 

گاهی اوقات انجام جراحی نیاز به بستری در بیمارستان دارد و یا به صورت سرپایی انجام می‌شود و در طی آن مشکلات غیرطبیعی آناتومیک بدن، زخم‌ها و انسدادها در زنان و مردان برطرف می‌شود.

این روش درمان مناسب افرادی با بیماری‌ها و اختلالات مشخص (مانند آندرمتریوز که در آن بافت‌ داخلی رحم به سمت بیرون رشد می‌کند و باعث زخم و انسداد می‌گردد) است. 

میزان موفقیت آن عمدتا به شرایط، شدت بیماری و سن بیمار بستگی دارد. تحقیقات نشان داده که میزان بارداری در زنانی که تحت عمل لاپراسکوپی قرار گرفته‌اند دو برابر افرادی است که این عمل را انجام نداده‌اند. علاوه بر کاهش درد و ناراحتی مرتبط با بیماری این روش می‌تواند احتمال بارداری را افزایش دهد. برخی جراحی‌ها ممکن است خطر بیماری، هزینه‌ی درمان و دوران نقاهت را افزایش دهد.

دراین روش تخمک‌های زن برداشت شده و با اسپرم مرد در آزمایشگاه ترکیب می‌شود و سپس مستقیما درون لوله‌ی فالوپ قرار می‌گیرد، جایی که باروری اتفاق می‌افتد.

این درمان نازایی مناسب زنانی است که حداقل یک لوله فالوپ فعال یا مردانی که اسپرم کم‌تحرک و ضعیف‌ دارند. افرادی که به روش IVF اعتراض مذهبی یا اخلاقی دارند یا بدون دلیل نازا هستند، می‌توانند از این روش استفاده کنند. 

میزان موفقیت بارداری در دوره‌های GIFT تا 30‌ درصد است و این میزان در زنان جوان‌تر و سالم‌تر بالاتر می‌رود. امکان باروری در محیط طبیعی از مزایای این روش است. 

عدم تشخیص فوری مسئله باروری و پیچیدگی روند این نوع درمان از معایب آن محسوب می‌شود، چون در این روش ترکیب تخمک و اسپرم وارد لوله‌ی فالوپ می‌شود. اگر بیش از یک تخمک به کار رود که معمولا همین‌طوراست، احتمال چندقلوزایی بیشتر می‌شود.

 این روش درمان نازایی مانند IVF است با این تفاوت که در آن جنین به جای رحم وارد لوله‌ی فالوپ می‌شود. این روش برای افرادی مناسب است که از نازایی بی‌دلیل رنج می‌برند یا مردانی که تعداد اسپرم کمی دارند، زنانی که یک لوله باز دارند و یا دچار مشکلات تخمک‌گذاری هستند. به طورکل میزان موفقیت این روش به کمک تکنیک‌های تولیدمثل بیشتر به سن و سلامتی بستگی دارد. 36 درصد از زوج‌ها در طول درمان ZIFT باردار شده و 29 درصد آن‌ها منجر به زایمان می‌شود.

برخلاف GIFT امکان تائید بارورشدن ترکیب تخمک و اسپرم یا اصطلاحا زیگوت قبل از قرارگیری در لوله‌ی فالوپ از مزایای آن است. در این حالت تخمک کمتری استفاده می‌شود و احتمال چندقلوزایی کاهش می‌یابد.

از آن‌جا که در این روش دستگاه لاپروسکوپی استفاده می‌شود، شامل جراحی پرخطری است که خطرات و هزینه‌های بیشتری را نسبت به  IVF ‌دربر دارد. GIFT  وZIFT  به ندرت انجام می‌شوند.