آیا سونوگرافی ضرر دارد

هیچ‌گونه مدرکی دال بر مضر بودن سونوگرافی در صورتی که طبق دستورالعمل‌ استفاده شود وجود ندارد. سونوگرافی سال‌های بسیاری است که برای تشخیص سلامت جنین و بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که پزشک متخصص سونوگرافی را درست و مطابق دستورالعمل‌ انجام دهد کاملا بی خطر است.

پاسخ این سوال منفی است. امواج سونوگرافی تاثیر مخربی روی جنین نمی‌گذارد. سونوگرافی امواجی است که از بدن مادر رد می‌شود و در برخورد با جنین مجددا باز تابش می‌کند. سپس امواج به صورت تصویر روی صفحه نمایشگر نشان داده ‌می‌شود. میزان طول موج و فرکانس مناسب بر اساس دوره بارداری مادر و هم‌چنین نوع سونوگرافی استفاده شده تعیین می‌شود. مطالعات اخیر هیچ‌گونه مدرکی دال بر ارتباط امواج سونوگرافی با وزن، سرطان و دیسلکسیا نوزادان پیدا نکرده‌اند. تقریبا تمام مادران در دوران بارداری تمایل به انجام سونوگرافی دارند و همین امر می‌تواند تضمینی بر مضر نبودن آن باشد.

طی آزمایش سونوگرافی اندک گرمایی تولید می‌شود که بدن مادر و نوزاد آن را جذب می‌کند. میزان گرمای تولید شده در سونوگرافی کمتر از یک درجه سانتی گراد است که برای مادر و جنین کاملا بی‌خطر است. رایج‌ترین نوع سونوگرافی تصاویر دو بعدی از جنین را تولید می‌کنند. این نوع سونوگرافی امواج ضعیفی را ارسال و گرمای ناچیزی تولید می‌کند. مایع آمنیوتیک که اطراف جنین را احاطه کرده و هم‌چنین حرکات جنین گرما را پخش می‌کند. این مسئله هم تضمینی دیگر برای بی خطر بودن سونوگرافی است.

سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی نیز مانند نوع دو بعدی آن بی خطر هستند. دلیل آن هم این است که تصویر نهایی از تصاویر کوچک‌تر دو بعدی تشکیل شده است. هم‌چنین طول موج و شدت امواج سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی مانند سونوگرافی دو بعدی است.

موارد زیر می‌تواند از دلایل نیاز مادر به انجام سونوگرافی متعدد باشد:

سابقه مشکلات جنینی در بارداری‌های گذشته

ابتلا مادر به دیابت

فشار خون بالا

داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 35

بارداری دوقولو یا چند قلو

از دیگر روش‌ها می‌توان به داپلر (Doppler) و تصویربرداری رنگی اشاره کرد. این روش‌ها گرمای بیش‌تری به نسبت سونوگرافی تولید می‌کنند. با این وجود اگر امواج به مدت طولانی در یک جا متمرکز نشود گرمای چندانی تولید نمی‌شود. روش داپلر قابلیت بررسی عملکرد جفت و اکسیژن رسانی به جنین را دارد. بنابراین داپلر روشی ارزشمند جهت بررسی سلامت جنین است. دستگاه‌های داپلر و کاردیوگراف که برای گوش دادن به صدای ضربان قلب جنین به کار گرفته می‌شوند از امواج سونوگرافی استفاده می‌کنند. طول موج و شدت امواج این دستگاه‌ها پایین است و در صورتی که توسط پزشکان مجرب و آموزش دیده انجام شوند کاملا بی‌خطر هستند.

بر روی تمام دستگاه‌های سونوگرافی برچسبی شامل اطلاعات گرمایی زده شده است. پزشک با استفاده از آن می‌تواند میزان گرمای تولید شده در طول مدت استفاده از دستگاه را تعیین کنید. اکثر دستگاه‌های سونوگرافی گرمای بسیار کمی تولید می‌کنند و در نتیجه ریسک کمی را دربردارند. کوتاه کردن مدت استفاده از امواج سونوگرافی اقدام دیگری است که پزشک می‌تواند جهت کاهش خطرات احتمالی انجام دهد. بیش‌تر آزمایشات سونوگرافی  ظرف 40 دقیقه خاتمه می‌یابند که این مدت زمان هیچ گونه خطری را متوجه مادر و جنین نمی‌کند. 

داپلر و عکسبرداری رنگی کمی بیش‌تر از انواع متداول سونوگرافی گرما تولید می‌کنند. اگرچه این روش‌ها نیز کاملا بی‌خطر هستند اما بهتر است مدت زمان استفاده از آ‌ن‌ها کمتر باشد. در اکثر موارد مدت استفاده از عکسبرداری داپلر باید بیش‌تر از چند دقیقه نباشد. 

ابتدا باید اطمینان حاصل کنید که آزمایش سونوگرافی توسط پزشکان باتجربه و آموزش دیده انجام می‌شود. پزشکان باتجربه سونوگرافی را تا آن‌جا که ممکن باشد با امواج ضعیف و سریع انجام می‌دهند. 

پزشکان آموزش دیده می‌دانند که:

عکسبرداری واژینال داپلر نباید در هفته‌های اولیه بارداری انجام شود.

استخوان زودتر از بافت نرم بدن گرم می‌شود. استخوان نوزاد از هفته دوازدهم شروع به رشد می‌کند و به تدریج سخت می‌شود. در اوخر دوره بارداری استخوان جمجمه به گرما بسیار حساس است.

آزمایش سونوگرافی نباید برای مدت طولانی انجام شود.

در صورت تب داشتن مادر آزمایش سونوگرافی باید بسیار کوتاه انجام شود.

بیش‌تر پزشکان باتجربه اتفاق نظر دارند که سونوگرافی اگر با رعایت اصول ایمنی انجام شود ضرری برای مادر و نوزاد نخواهد داشت. مزیت‌های انجام سونوگرافی برای بررسی سلامت و رشد جنین به مراتب بیش‌تر از خطرات احتمالی آن است.