بررسی تاریخچه‌ دندانپزشکی

گرچه دندانپزشکی ریشه در دوران باستان دارد ولی ازآن‌جایی‌که روشهای تشخیص، پیشگیری، تکنیک‌های ترمیمی و جراحی در دوران باستان خیلی وجود نداشت، بنابراین مراقبت از دندان در آن عرصه بسیار سخت بود. درمان‌هایی که توسط پزشکان متقلب صورت می‌گرفت معمولا بی‌اثر بود و به دلیل عفونت معمولا منجر به مرگ می‌شد. در آن زمان به‌دلیل نبود تکنیک‌های موثر درکنترل درد، مردم از رفتن به دندانپزشکی بسیار هراس داشتند. برای کنترل درد بیمار از تریاک و الکل استفاده می‌شد چون روش دیگری موجود نبود و بیمار به دلیل استفاده زیاد از الکل و یا تریاک برای تسکین درد خود یا معتاد می‌شد یا درنهایت درمان می‌شد.

جراحی دندان باید ظرف 2 دقیقه انجام می‌شد در غیر این‌ صورت بیمار یا به دلیل خستگی مفرط و یا شوک جان خود را از دست می‌داد. البته ناگفته نماند که دندانپزشکی در آن زمان آوازه خوبی نداشت.

در آمریکا پس از پایان جنگ داخلی فقط سه دانشکده دندانپزشکی وجود داشت و بسیاری از جراحان دندان (آرایشگرها، آهنگر‌ها و داروسازها و داروفروش‌ها) ناشی و تازه‌کار بودند. برخی مردم به‌دنبال پزشک‌هایی بودند که در کشیدن دندان، نیشتر زدن و حجامت مهارت داشتند، برخی هم به سراغ نشریات از قبیل «پزشک خانواده و راهنمای سلامت» که در سال 1833 در شمال ایالت نیویورک منتشر می‌شد می‌رفتند تا راه درمان سالمی پیدا کنند.

در نیمه‌ی اول قرن 19، رفت و آمد به مطب دندانپزشکان معتبر یا غیرممکن بود یا با خطر فراوان همراه بود به‌همین دلیل تبادل اطلاعات بین دندانپزشکان کاری بس دشوار بود. برای در سال1841 از 100 قایقی که شهر سنت لوئیس را ترک کرده بودند23 قایق قبل از رسیدن به مقصد غرق شدند. حرفه‌ی دندانپزشکی مدیون زحمات مردی فرانسوی به نام Pieere Fochard  بود. او ملقب به پدر دندانپزشکی مدرن بود و با جمع‌آوری اطلاعات شناخته‌شده در غرب در زمینه دندانپزشکی، این حرفه را سازمان‌دهی کرد و کتابی با عنوان «Le Chirurgiendentiste; ou, traite des dents» (جراح- دندانپزشک یا رساله دندان) به جامعه عرضه کرد. این کتاب در سال 1723 منتشر شد. در این کتاب مطالب مربوط به پوسیدگی دندان، آناتومی دندان، بیمای‌های دهان و تغییرات دندانی شرح داده شده است. او اولین کسی بود که کارهای مربوط به دندانپزشکی را به شیوه‌ی علمی انجام می‌داد و هم‌چنین اولین کسی بود که برای افزایش راحتی بیمار، تکنیک‌های مدیریت دندانپزشکی را ارائه کرد. در این کتاب مباحث بسیار پیچیده‌ی کشیدن دندان، پیشگیری از بیماری دندان و ترمیم دندان خلاصه و دسته‌بندی شده است.  Fochard اولین پزشکی بود که برای جلوگیری از بیماری‌های پریودنتال موضوع «جرم‌گیری و تصحیح سطح ریشه دندان» را توصیه کرد.

بسیاری از ایده‌هایی که درآن زمان مطرح می‌کرد بسیار مناسب بودند به‌طوری‌که هنوز هم پذرفته شده‌اند. Fochard به معنای واقعی یک دندانپزشک ماهر بود و اعتقاد داشت که یک پزشک باید با تلاش و کسب دانش و مهارت از رقبای خود پیشی بگیرد. او از طرفدارن سرسخت اجرای فرمان 1699 بود چرا که در این فرمان دندانپزشکان و سایر پزشکان قبل از شروع به‌ کار و کسب مجوز برای راه‌اندازی مطب، باید آزمون سختی را می‌گذراندند. ولی متاسفانه این حکم هرگز اجرا نشد.

تا قرن 19 هیچ استاندارد جهانی برای کنترل عفونت در دندانپزشکی وجود نداشت تا این‌که استفاده از مواد شیمیایی برای ضدعفونی توسط Alcok و Lister مطرح گردید. اهمیت شستن دست‌ها برای کنترل عفونت، اولین‌ بار در سال 1861 توسط Semmelweis توصیه شد. علم جدید میکروب‌شناسی پاستور (1880-1860) و  پیشنهاد کخ درزمینه‌ی بررسی بیماری‌های عفونتی (دهه1880-دهه1870) به شناخت بیشتر میکروب‌های بیماری‌‌زا و انتقال بیماری‌ها موجب شد.

پیشرفت‌های مهمی در قرن 20 درزمینه کنترل عفونت در دندانپزشکی صورت گرفت. الکساندر فلیمینگ در سال 1929 با کشف پنی‌سیلین انقلابی را در درمان عفونت‌های ساده پدید آورد که اغلب منجر به مرگ می‌شدند. از آن زمان به‌ بعد انواع آنتی‌بیوتیک کشف شد و امروزه به شکرانه‌ی پیشرفت علم مرگ ناشی از عفونت‌های دندانی بسیار نادرشده است. روش‌های استریلیزه کردن وسایل دندانپزشکی در طول قرن 20 توسعه یافت و آپلتون در سال 1950 اولین کسی بود که موضوع استریلیزه کردن وسایل دندانپزشکی با حرارت را عنوان کرد. همه‌گیر بودن بیماری  ایدز تاثیر به‌سزایی در بهبود شیوه‌های کنترل عفونت دستگاه‌های پزشکی و دندانپزشکی  داشت. از سال 1991 با رعایت اقدامات احتیاطی جهانی از قبیل پوشیدن دستکش لاتکس، بهبود مدیریت زباله‌های عفونی و وسایل برنده‌ی دندانپزشکی تا حدودی به مکان‌های سالم و عاری از عفونت تبدیل شدند.

هوراس ولز به توسعه‌ی روش‌های مناسب بی‌حسی در دندانپزشکی پرداخت و در دهه‌ی پنجم قرن 19 استفاده از اکسید نیتروژن  را به‌عنوان گاز بی‌حسی دندان معرفی کرد. اولین تجهیزات پزشکی در حوزه‌ی بیهوشی در سال 1902 به بازار عرضه شد. گرچه این تجهیزات پزشکی به‌دلیل ویژگی بی‌حسی ضعیفی که دارا بودند خیلی با استقبال روبرو نشدند، ولی اکسید نیتروژن امروزه هم‌چنان به‌عنوان دومین گاز بیهوشی استفاده می‌شود. ساخت سرنگ تزریق زیرجلدی در سال 1851 توسط Charls Pravaz   و هم‌چنین کشف کوکائین به‌عنوان داروی بیهوشی توسط پزشک وینی Charls Koller در سال 1884 راه را برای توسعه‌ی بی‌حسی موضعی هموار کرد. William S. Holsted برای بی‌حسی موضعی فک بیمار خود مجبور شد 4% کوکائین  را توسط سرنگ به بیمار تزریق کند. با این‌حال کمبود و خطرات ناشی از کوکائین دانشمندان را واداشت تا به‌دنبال جایگزین بهتری باشند. Alfred Einhorn  در سال 1905 ماده پروکئین را کشف کرد که در ابتدا کاربرد زیادی در بی‌حسی داشت ولی سال‌ها بعد عوامل بی‌حس کننده‌ی موضعی دیگری کشف شد.

اندازه‌ی نامناسب دندان‌ها، بوی بد و تغییر رنگ از مهم‌ترین مشکلات پروتز دندانی قبل از سال 1850 بود. پروتزها از مواد مختلفی از قبیل، استخوان، عاج، انواع فلزات، لاک لاک‌پشت،  سرامیک، مروارید، مرجان، موم، گوتاپرکا و سلولوید ساخته می‌شدند و جنس دندان‌های مصنوعی از استخوان، عاج، دندان شیرماهی، عاج کرگدن، چینی، سرامیک، سفال و فلز بود. در آن زمان حتی از دندان‌های انسان‌هایی که در میدان جنگ مرده بودند نیز استفاده می‌شد.

هیچ ماده‌ای وجود نداشت که با کمک آن بتوان پروتز را در اندازه‌ی مناسب را تهیه کرد و یا با ترکیب مواد تازه حتی پروتز را تعمیر کرد. در سال1850 از ولکانیت (پلاستیک فشرده) در ساخت پروتز دندانی استفاده شد. گرچه اولین رزین‌های مصنوعی در سال 1907 اختراع شدند، ولی تا سال 1934 بیش‌تر مورد استفاده قرار نگرفتند چراکه در آن زمان اولین رزین اکرلیکی وارد دنیای دندانپزشکی شد.

 یک سال بعد اولین نمونه از اکرلیک پودر مایع شبیه آن‌چه که امروز استفاده می‌شود به بازار معرفی شد. رزین اکرلیک نه‌تنها در پروتز دندان بلکه در ساخت تاج و پل نیز تحولی عظیم به‌ پا کرد. اکرلیک امروزه در ساخت پایه‌ی پروتزهای متحرک، دندان مصنوعی و تاج و پل موقت کاربرد فراوانی دارد. دندان‌های مصنوعی امروزه از جنس اکرلیک، کامپوزیت و یا سرامیک هستند و دارای اندازه، شکل و رنگ‌های مختلف هستند.

اسکلت مربوط به اجساد جنگ داخلی نشان می‌دهد که دندان‌های انسان‌های آن‌دوره با روکش طلا، روکش قلع، گوتاپرکا، روکش گوتاپرکا با کوارتز و فلدسیات، سرب، آمالگام و توریوم پرشده بودند. Marcus Bull درسال 1812 ورق طلا را معرفی کرد و پس از آن در آمریکا از ورق طلا در تعمیرات دندانی استفاده شد. در آن دوره با لحیم کاری ورقه‌های خام طلا انواع تزئینات ساخته می‌شد.Taggert William  در سال 1907 ماشین ریخته‌گری را اختراع کرد و پس از آن ترمیم تاج دندان و پرکردن دندان برای دندانپزشکان امکان‌پذیر شد. Charles Land در سال 1903 تاج سرامیکی دندان را معرفی کرد و تا سال1960 استفاده از فلزهای ترمیمی با جنس سرامیک بین دندانپزشکان رایج بود. 

آلیاژهای آمالگام در سال 1826 در آمریکا معرفی شدند و Taveau در پاریس به استفاده از آلیاژ آمالگام  و تاثیر مثبت آن در ساخت پروتز تاکید کرد. در ابتدا آلیاژهای آمالگام موجب شکستگی دندان و به دلیل خوردگی، در نهایت باعث سوراخ شدن دندان می‌شدند. در سال‌های بین1840 و 1850 در مورد سمی بودن جیوه موجود درآلیاژ آمالگام بحث و جنجال زیادی بین دانشمندان و پزشکان بود .استانداردهای آمالگام تا سال 1919 به دنیای دندانپزشکی معرفی نشده بودند. با ساخت و توسعه‌ی مته‌ی دندانپزشکی مراقبت از دندان‌های تعمیری به مراتب راحت‌تر و بهتر شد. دکتر G.V. Black  در آن دوره سیستم جراحی  را ابداع کرد که هنوز هم به طور گسترده دربین دندانپزشکان  و در جراحی‌های دندانی استفاده  می‌شود.

Michael Buonocore در سال 1955 در مرکز دندانپزشکی ایستمن در روچستر مواد مخصوص پوشش دندانی را کشف کرد و در سال 1967 اولین نمونه‌ی کامپوزیت را که امروزه استفاده می‌شود به دنیای دندانپزشکی معرفی کرد. کامپوزیت‌ها از رزین‌های پلاستیکی و پر از ذرات شیشه  یا کوارتز ساخته می‌شوند. از اواخر دهه‌ی 70 کامپوزیت‌ها در فرایند پر کردن دندان، ساخت کامپوزیت وینر برای پرکردن خلاء دندانی، لمینت سرامیکی و ترمیم‌های دندانی استفاده می‌شدند.

Per-Invar Branemark در دهه 1960 ایمپلنت استخوانی را در سوئد توسعه داد ولی این روش تا سال 1982 در آمریکای شمالی هنوز معرفی نشده‌ بود. از آن به بعد ایمپلنت به‌عنوان معجزه‌ی دیگری در تولید دندان مصنوعی در دنیای دندانپزشکی معرفی شد. امروزه  ایمپلنت یکی از رایج‌ترین جراحی‌های حرفه‌ی دندانپزشکی می‌باشد.