رایج‌ترین عوارض جانبی و مصارف بوتاکس

بوتاکس دارویی است که از بوتولین تهیه می شود، بوتولین یکی از سمی‌ترین مواد طبیعی روی کره‌ی زمین و نوع پروتئین است. البته سمی بودن این ماده مانع از استفاده از آن را در علوم پزشکی نشده است. سم بوتولین تحت نشان تجاری بوتاکس، توسط کمپانی آلرگان در سراسر جهان به فروش می رسد. این دارو نخستین بار در سال 1980 برای مصارف درمانی و به منظور درمان اسپاسم پلک و انحراف چشم مورد استفاده قرار گرفت و امروزه بیشتر مصرف زیبایی از طریق بوتاکس را دارد. گرچه بوتاکس به طور گسترده‌ای در درمان چندین بیماری شدید و خفیف نیز مورد استفاده قرار می گیرد، در صورتی اثر بوتاکس مثبت خواهد بود که دوز تجویز شده تحت نظر متخصص مورد استفاده قرار گیرد. در این صورت بوتاکس تا تقریبا 12 ماه ماندگار خواهد بود. امروزه با ارزیابی تکنیک مناسب و تزریق کننده‌ای با تجربه، احتمال بروز عوارض جانبی کمتر شده است و بسیاری از این اثرات بیشتر از 4 ماه طول نخواهند کشید. با این وجود برخی عوارض جانبی شدید ممکن است به علت استفاده نادرست از بوتاکس، بیش از حد و یا غیر ضروری رخ دهد.

لیست شامل  زیر اصلی‌ترین اثرات مثبت  منفی بوتاکس است که می‌تواند در مصرف کنندگان ایجاد شود:

تزریق بوتاکس می‌تواند یک درمان موفق زیبایی باشد در صورتی‌که در قسمت فوقانی صورت، یعنی از چشم ها به بالا مورد استفاده قرار گیرد. احتمال وقوع عوارض تزریق بوتاکس در نزدیکی دهان زیاد است و ممکن است در لبخند زدن اختلال ایجاد کند. این اتفاق به این دلیل است که بوتاکس عضلات را فلج می‌کند و عضلات فلج شده‌ی اطراف دهان مانع از ایجاد انحنا و خمیدگی‌های طبیعی می‌شود که لبخند را تشکیل می‌دهد. ماندگاری این عوارض بسته به میزان بوتاکس تزریق شده متفاوت است اما معمولا بین سه تا شش هفته است.

فلج موقتی صورت عارضه‌ی احتمالی دیگری است که بر اثر تزریق بوتاکس در نواحی تحتانی صورت، یعنی از چشم ها به پایین ایجاد می‌شود. احتمال فلج دائمی در مورد درمان‌های زیبایی با استفاده از بوتاکس بسیار نادر و تقریبا قابل اغماض است. در هر صورت فلج دائمی ممکن است به علت تزریق بوتاکس ایجاد شود. از آن‌جا که عملکرد بوتاکس در نتیجه‌ی فلج کردن ماهیچه‌هایی است که مکرر منقبض شده و باعث ایجاد چین و چروک می شوند، گاهی اوقات این اثر قوی‌تر بوده و می‌تواند عضلات گونه را بی‌حرکت و فلج نماید. البته چنین اثراتی در اکثر موارد برای یک دوره‌ی کوتاه مدت بوده و زمانی که این عوارض برطرف شوند چهره به حالت عادی و بدون چروک باز می‌گردد.

بوتاکس راه حلی قطعی برای مشکلاتی هم‌چون بی‌اختیاری مثانه می‌باشد. افرادی که دچار مثانه‌ی بیش فعال یا بی‌اختیار هستند، تزریق بوتاکس در مثانه باعث افزایش حجم مثانه شده و در نتیجه بی‌اختیاری ادرار را کاهش می‌دهد. گرچه استفاده از بوتاکس به‌عنوان اقدامی در جهت کنترل ادرار، کمتر شناخته شده و اثر بوتاکس در مواردی که کمتر از دوز مورد نیاز تزریق شود ماندگاری نداشته و درصورت تزریق دوز بالاتر بوتاکس باعث بروز عوارض جانبی خواهد شد.

افتادگی پلک در نتیجه‌ی سست شدن ناخواسته‌ی عضله‌ی پلک و افتادگی ابرو در نتیجه‌ی سست شدن بیش از حد عضلات پیشانی ایجاد می‌شود. این عضلات چین‌های افقی پیشانی را ایجاد می‌کنند. فرد تحت درمان بوتاکس ممکن است دچار هر یک از این عوارض شود. باز هم مثل بسیاری از عوارض جانبی بوتاکس، این عارضه نیز تقریبا به مدت دو ماه یا بیشتر طول می‌کشد و پس از آن به حالت عادی باز می‌گردد. تلاش برای درمان این عوارض با داروهای بیشتر و به خصوص با تزریق بوتاکس بیشتر ممکن است وضعیت را بدتر کند و علاوه بر این‌که ممکن است بهبود را به وقفه بیاندازد، باعث بروز برخی عوارض جانبی دیگر نیز شود.  در واقع تزریق دوز  بیش از حد بوتاکس علت شایع افتادگی پلک یا ابرو است.

از دیگر عوارض جانبی بوتاکس که بلافاصله پس از تزریق بوتاکس خود را نشان نمی‌دهد و احساس نمی شود، پیری زودرس و غیرطبیعی عضلات است. توصیه می‌شود که تنها در موارد کاملا ضروری از بوتاکس استفاده شود. از آن‌جا که عملکرد بوتاکس براساس فلج موقتی ماهیچه‌ها و انسداد ارتباطات آن‌ها با رشته‌های عصبی می‌باشد،  بنابراین عضلات را ضعیف و شکننده کرده و باعث بروز علائم سالخوردگی و ایجاد چروک‌های بیشتر می‌گردد چراکه پس از تزریق بوتاکس عضلات قابلیت انقباض خود را از دست می‌دهند. استفاده از بوتاکس در سنین پایین باعث از بین رفتن جذابیت طبیعی چهره، با افزایش سن شده و درنتیجه در سنین بالاتر استفاده از آن را برای پنهان کردن چین و چروک‌ها به امری ضروری تبدیل می‌نماید. 

تهوع و خستگی مفرط از دیگر عوارض احتمالی تزریق بوتاکس هستند که معمولا با نوعی درد همراه‌اند. بسیاری از بیمارانی که از بوتاکس استفاده می‌کنند، به ویژه کسانی‌که به دلایلی غیر از زیبایی از آن استفاده می‌کنند از تهوع و خستگی شدید و افزایش ضربان قلب شکایت دارند. هم‌چنین حالت تهوع ممکن است در اثر دوز بالای بوتاکس یا در صورت استفاده‌ی بی‌مورد از آن ایجاد شود. این تهوع و خستگی ممکن است به حملات عصبی و اضطراب منجر شود، درنتیجه استفاده از بوتاکس بیشتر برای درمان عوارض جانبی بوتاکس هیچ‌گاه توصیه نمی‌شود.

از دیگر مشکلات شایع پس از مصرف بوتاکس سردرد است. بسیاری از بیماران پس از تزریق بوتاکس از سردرد شدیدی که ممکن است از چند ساعت تا چند هفته ادامه داشته باشد رنج می‌برند. این مورد از شایع‌ترین عوارض جانبی بوتاکس بوده و باعث تهوع، اضطراب، گیجی و ضعیف شدن حافظه می‌شود که به خاطر استفاده از خود ماده‌ی بوتاکس است و ارتباطی به محل تزریق آن ندارد. با این وجود از همین بوتاکس به‌عنوان درمان میگرن مزمن در بزرگسالان نیز استفاده می‌شود. در بیماران تحت درمان با بوتاکس برای مشکل میگرن، کاهش تکرار حملات میگرنی گزارش شده است. البته این درمان بسیار مشکل است و نیاز به چندین تزریق در نقاط مختلف سر و صورت و در جلسات مختلف دارد و می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی دیگری شود.

کبودی و قرمزی در نقطه ی تزریق، شایع‌ترین عارضه جانبی بوتاکس است که چندان جدی نبوده و می‌توان با خودداری از مصرف هرگونه آسپرین، روغن ماهی و ایبوپروفن حداقل دو هفته قبل از تزریق بوتاکس، احتمال بروز آن را کاهش داد. پیشنهاد شده قبل از تزریق بوتاکس، آناناس یا قرص آرنیکا مصرف شود چراکه حاوی آنزیم بروملین هستند. این آنزیم یک ماده‌ی ضدالتهاب طبیعی محسوب می‌شود. از دیگر راه‌های موثر برای اطمینان از کم بودن میزان کبودی، انجام بوتاکس توسط تزریق کننده‌ی ماهر است که می‌تواند از هر گونه عوارض جانبی جدی پس از تزریق بوتاکس جلوگیری کند.

در حالی که بوتاکس برای استفاده در عمل‌های زیبایی شناخته شده است، از آن در درمان لوچی چشم یا استرابیسم، حالت عدم هماهنگی حرکت عضلات چشم، تاری دید یا دوبینی و اسپاسم پلک یا بلفارواسپاسم استفاده می‌شود. این‌ها از جمله بیماری‌هایی بودند که پس از معرفی بوتاکس روش درمانی مناسبی برای آن‌ها یافت شد. بوتاکس سیگنال‌های بین عضلات چشم و اعصاب را مسدود کرده به طوری که این عضلات شل شده و مخالف یکدیگر عمل نمی‌کنند، در نتیجه عضلات هر چشم خود را التیام می‌بخشند. در این روش درمانی نیز احتمال بروز عوارض جانبی معمول پس استفاده از بوتاکس وجود دارد.

رفع چین و چروک در واقع اصلی‌ترین استفاده‌ی بوتاکس است به خصوص چین و چروک نزدیکی چشم‌ها. تزریق بوتاکس روش درمانی ساده‌ای است که عوارض جانبی آن صفر یا کمترین میزان ممکن است زیرا مقدار اندکی بوتاکس رقیق شده مورد نیاز است و به طور قابل توجهی ماندگار است. بوتاکس بر همه‌ی انواع چین و چروک موثر نبوده و بهترین عملکرد آن بر چین و چروک‌های فعال است و از آن‌جا که با فلج و شل کردن عضلات صورت کار می کند، این عضلات دیگر  با حالات معمول صورت منقبض نمی‌شوند و چهره بی‌روح و یکنواخت به نظر می‌رسد. بهترین تاثیر بوتاکس زمانی است که در شرایط پزشکی کنترل شده و توسط تزریق کننده‌ی متخصص از آن استفاده شود، در غیر این صورت ممکن است به آسیب عضله منجر شود.