نحوه آموزش نقاشی به کودکان

بسیاری از کودکان نمی‌دانند که هنرمندان بزرگ هم نقاشی را با تمرین دیدن - کشیدن شروع کرده‌اند. در نظر این کودکان شما یا می‌توانید نقاشی کنید یا نمی‌توانید. اگرچه این نظریه درست است اما با قاطعیت می‌توان گفت که اگر هر کسی در هر سنی آموزش نقاشی ببیند، توانایی یادگیری نقاشی کشیدن را دارد. بعضی از کودکان اعتماد به نفس لازم را برای نقاشی کشیدن در خود نمی‌بینند. در اغلب مواقع نیز والدین یا مربیان به آن‌ها نحوه درست مشاهده و درک نقاشی‌های دیگران را آموزش نداده‌اند. بعضی از مربیان کلی‌نگر نیز حتی می‌گویند «خب اشکالی ندارد. من هم نمی‌توانم نقاشی بکشم.» این اظهارنظر دقیقا در نقطه‌ی مقابل انگیزش درست قرار دارد. این‌گونه مربیان هرگز جرات ندارند بگویند که « اشکالی ندارد. من نمی‌توانم بخوانم و بنویسم چون استعدادش رو ندارم».

توانایی نقاشی در نتیجه‌ی آموزش نقاشی و  تمرین کردن بدست می‌آید. بسیاری از کودکان دوست دارند که تمرینات‌شان به یک محصول نهایی استادانه بیانجامد، پس آن‌ها را به کشیدن یک نقاشی کامل تشویق کنید اما بگویید باید تمرینات زیادی انجام داد حتی اگر محصول آن‌ها کار استادانه و بی‌نقصی نباشد. این‌ کار را با آموزش موسیقی مقایسه کنید. ما مدت بسیار زیادی پیانو تمرین می‌کنیم تا بتوانیم تکنوازی کنیم. نباید به تعداد اشتباهات در هنگام تمرین اهمیتی داد. در نهایت به کودکان راه‌های تایید شده را آموزش دهید و آن‌ها را تشویق کنید که در زمان تمرین تا جایی‌که می‌توانند انتخاب‌های متفاوت داشته باشند.

اگر به کودکی در آموزش نقاشی نشان دهیم که یک نقاشی را چطور بکشد، فکر خواهد کرد که نقاشی شما جواب مسئله است و از آن تقلید خواهد کرد. به نظر وی کار او تقلید کردن از کار ما است. نگاه کردن به نقاشی مربی بدترین راه برای آموزش نقاشی است.

بهترین کار آموزش نقاشی این است که طرحی را جلوی کودک گذاشته و با انگشت خطوط آن را دنبال کنید. همزمان کودک را تشویق کنید که با استفاده از انگشتش این کار در هوا انجام دهد و مسیر حرکت انگشتان شما را دنبال کند. بعد از چند بار تمرین، وقت آن می‌رسد که از کودک بخواهید همین تمرین را با دقت روی کاغذ و بدون نگاه کردن به طرح اصلی انجام دهد.

هیچ‌ وقت نباید روی کاغذ نقاشی کودک چیزی کشید. باید نقاشی او را با دیدن بررسی کنید و هرگز سعی نکنید اشتباهات او را در نقاشی به صورت عملی تصحیح کنید. کودک باید مالک تمام فرآیند نقاشی و محصول نهایی آن باشد.

هرگز نباید از کودک خواست که طرحی که شما یا هنرمند دیگر کشیده‌اید یا حتی یک عکس را کپی کند. بهتر است آموزش نقاشی را با اشیا یا مدل‌های واقعی شروع کنید. بعضی اوقات کودکان خودخواسته و برای سرگرمی طرح‌های دیگران را کپی می‌کنند، اما نباید آن‌ها را مجبور به این کار کرد یا حتی نباید آن‌ها را به خاطر این کار سرزنش کرد. بهتر است که طرح کپی آن‌ها را تصحیح یا دستکاری نکنید و آن‌ها را نیز به کپی کردن تشویق نکنید. در آموزش نقاشی باید کودکان را به طراحی از روی اشیا تشویق کرد و نه از روی عکس و تصویر. 

ما نمی‌توانیم چیزی را بکشیم که آن را نمی‌بینیم. قبل از شروع به طراحی و آموزش نقاشی باید مدت زمان بیشتری را به بحث در مورد جزییات نقطه شروع نقاشی با کودکان اختصاص بدهیم. این کار باعث تمرکز، آشنایی با طرح و اعتماد به نفس کودک می‌شود. اطلاعات تصویری تا زمانی که تصویر را نبینید و درک نکنید بی‌فایده خواهد بود.

راهنمایی‌هایی که می‌کنید باید به صورت سوالات تشریحی باشد نه دستورالعمل‌های دیکته‌ای. چه مقدار از این لبه طرح مستقیم است و چه مقدار آن دارای انحنا است؟ این طرف چقدر طولانی‌تر از لبه بالایی است؟ فاصله بین این خطوط بر اساس طول مداد چقدر است آیا این خط ناشیانه کشیده نشده است؟ می‌بینی این خط چقدر نامرتب کشیده شده است؟ در آموزش نقاشی اگر سوال بپرسید باعث می‌شود که کودک فکر کند در آینده به حضور مربی احتیاجی نخواهد داشت. به محض این که کودک سوالات شما را درک کرد، می‌تواند به طور مستقل به کشیدن نقاشی اقدام کند. اما اگر به او دستور بدهید، کودک اعتماد به نفس لازم برای نقاشی کردن به طور مستقل را پیدا نخواهد کرد.

بعضی اوقات باید آموزش نقاشی را با آموزش طرح‌های ساده آغاز کرد یا قسمت‌های کوچکتری از طرح‌های پیچیده را به کودکان آموزش داد و هر دفعه کمی طراحی را مشکل‌تر کرد. بعضی اوقات از ظرافت طرح‌هایی که کودکان می‌کشند شگفت‌زده می‌شوید. بسیاری از ایده‌های جالب از همین شیوه آموزش نقاشی به کودک منتقل می‌شود.

آموزش نقاشی برای کودکان باید مرحله به مرحله و گام به گام باشد تا موفقیت‌ها و نقاط قوت خود را ببینند و نه اشتباهات و نقاط ضعف‌شان را. زمانی که بدون نگاه کردن به کاغذ طرح بیرونی شیئی را ترسیم می‌کنند، باید بدانند که ممکن است ابتدا و انتهای طرح به هم وصل نشوند و این کاملا طبیعی است و برای خود مربی نیز ممکن است اتفاق می‌افتد.در آموزش نقاشی باید وانمود کرد که اگر این دو خط به هم برسند تنها در نتیجه‌ی شانس یا نگاه کردن دزدکی مربی به کاغذ بوده است. طراحی «کور» یعنی نقاشی کشیدن بدون نگاه کردن به کاغذ و تنها با نگاه کردن به شیئی که تصویر آن کشیده می‌شود.

در آموزش نقاشی از یک مانع بزرگ برای طراحی کور استفاده کنید طوری که کودک نتواند صفحه کاغذ و طرح خود را ببیند. تنها زمانی به کودک اجازه دهید طرح خود را ببیند که قلم در حال کار نباشد یا کودک بخواهد خط جدیدی را آغاز کند. زمانی که قلم در حال کار است نباید به کودک اجازه داد طرح خود را نگاه کند بلکه فقط باید شیئی که جلوی اوست را تماشا کند. در حین آموزش نقاشی باید به کودک یاد داد که قلم خود را خیلی آرام حرکت دهد تا بتواند جزییات بیشتر و بهتری را روی کاغذ ترسیم کند. آموزش نقاشی با روش طراحی کور اجباری نیست اما این روش به کودک کمک می‌کند که بین ذهن و دست خود هماهنگی ایجاد کند و توانایی خود در مشاهده و درک تصاویر را تقویت کند.

بعضی از ما با اشتباهات‌مان مشکلی نداریم اما بهتر است که اشتباهات کودکان را به روی‌شان نیاوریم و بیشتر بر نقاط قوت‌شان تاکید کنیم. با این وجود اغلب کودکان خود متوجه اشتباهات‌شان می‌شوند. کودکان باید یاد بگیرند که اشتباهاتی که در طراحی‌های‌شان وجود دارد برای یادگیری بیشتر و ارایه‌ی ایده‌های جدید و خلاقانه مفید هستند. باید به کودکان اجازه داد که اشتباهات بزرگ‌شان را پاک کرده و تصحیح کنند اما باید از این اشتباهات درس بگیرند. بهتر است اشتباهات‌شان را بعد از اتمام کار و بررسی دقیق و کلی تصحیح کنند. در بسیاری از مواقع طرح‌هایی که ابتدا اشتباه و ناشیانه به نظر می‌رسند، در انتها به خلاقیت‌هایی زیبا و منحصربه فرد تبدیل می شوند.

کودکان در آموزش نقاشی در زمینه طراحی اغلب گیج کننده هستند. بعضی اوقات کودک می‌داند که در طرحش اشتباهاتی وجود دارد اما دلیلش را نمی‌داند. ممکن است فکر کنید که بهترین و آسان‌ترین راه این است که نظر خود در مورد طراحی او را به‌عنوان مربی اعلام کنید یا حتی اشتباه او را تصحیح کنید. اما نباید این کار را کرد، بلکه باید از این فرصت برای یادگیری بیشتر در کودک استفاده کرد. وقتی که کودک گیج شده است نباید با حل مسئله او را از مخمصه نجات داد بلکه باید استراتژی‌ها و روش‌های حل مسئله را به طور کلی به وی آموزش داد. این کار برخلاف ارائه دادن مستقیم جواب باعث افزایش توانمندی کودک در حل مسایل می‌شود.

در آموزش نقاشی برای تصحیح اشتباه بهتر است از کودک خواسته شود که قسمتی از طرح را که اشتباه در آن رخ داده است روی کاغذ دیگری از نو بکشد. بهتر است در این موارد از مانع سد دید استفاده کرد. در صورتی که این کار را سه بار انجام دهند فرصت‌های متعددی برای انجام تغییرات خواهند داشت. می‌توان در نهایت سه طرح متفاوت را در کنار هم قرار داد و از کودک خواست که بهترین طرح از نظر خود را انتخاب کند.

اغلب اشتباهات هدایایی هستند که به ایده‌های خلاقانه منجر می‌شوند. وقتی که با اشتباهات بازی کنیم می‌توانیم چیزهای بیشتری از آنان‌ها یاد بگیریم. در آموزش نقاشی در صورت پذیرفتن اشتباهات و احتمالات جدید می‌توان حقیقت را پیدا کرد.

اگر کلمه‌ای مانند «سرندیپیتی» را در اینترنت جستجو کنید، طرح‌های بسیار متفاوت و خلاقانه‌ای خواهید دید که بسیاری از آن‌ها در واقع اشتباهاتی هستند که ترسیم کنندگان آن‌ها را مرتکب شده‌اند. در واقع بسیاری از این اشتباهات خلاقیت‌هایی ناآگاهانه هستند.

در طراحی‌های کودکان باید دنبال نقاط و خطوطی گشت که نقطه‌ی قوت آن به حساب می‌آیند و آن‌ها را تشویق و ترغیب کرد. اگر در آموزش نقاشی ابتدا اشتباهات کودک را به او یادآوری کنید یا به او بگوییم که اشتباهات خود را تصحیح کند، ممکن است باعث شود که کودک اعتماد به نفس خود را از دست داده و دست از نقاشی بکشد. بهتر است از نظرات مثبت و دلگرم کننده و سوالاتی که آن‌ها را به دقت بیشتر وا می‌دارد استفاده کنید. در آموزش نقاشی به‌جای قضاوت کردن بهتر است نظر کودکان را در مورد قسمت‌هایی از کارشان جویا شوید. این کار باعث می‌شود که درک بهتری از تصورات و مشاهدات کودکان نسبت به طراحی آن‌ها داشته باشیم. با استفاده از سوالات تشریحی می‌توان قدم به قدم آن‌ها را جلو برده و برای درس‌های بعدی برنامه‌ریزی کرد.

ترس از نقاشی باعث می‌شود که کودکان طرح‌های کوچک‌تری بکشند. نباید در این موارد سخت‌گیری کرد، با این وجود بهتر است کودکان را به کشیدن طرح‌های بزرگ‌تر از اشیا کوچک ترغیب کرد.