حمل و نقل از دیروز تا فردا

حمل و نقل به جا به جایی شی، کالا یا انسان از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌گویند که طبق حاکمیت قانون یا قوانین خاصی و با استفاده از یک وسیله نقلیه انجام شود.

تاریخچه
حمل و نقل؛ تاریخچه‌ای به قدمت حضور بشر روی زمین دارد. هر چند در گذشته و در عصر باستان چرخ وجود نداشته و حمل و نقل به شیوه امروزی وجود نداشته است ولی دیوارنگاری‌هایی که در غارهای باستان یافت شده حکایت از شیوه‌های مختلفی برای حمل و نقل داشته‌اند. با اختراع چرخ، سرعت توسعه و پیشرفت حمل و نقل به شدت افزایش و با سبک جدیدی ادامه یافت.
کمی کنکاش در تاریخ، یکی از مهم‌ترین تاثیرات حمل و نقل را در «جاده ابریشم» به رخ می‌کشد و تغییراتی که در جهان امروزی می‌بینیم به نوعی مدیون این دوره تاریخی است.
با پیشرفت دانش و گذر از عصر صنعت در اروپا و جهان، حمل و نقل به شیوه‌های مدرن‌تر و امروزی‌تر در حال شکل گرفتن بود که قطار پا به عرصه حمل و نقل گذاشت. به این‌صورت حمل و نقل و به نوعی اقتصاد شکلی جدی‌تر و سریع‌تر به خود گرفت و شاهراه‌های حمل و نقل از آن‌چه فقط معطوف به راه ابریشم می‌شود فراتر رفت و آن‌چه باقی ماند سرعت، دقت و پیشرفت در دنیای حمل و نقل بود.
حمل و نقل با ورود به قرن بیستم، هر چند با وجود جنگ‌های جهانی اول و دوم و ناامنی‌های مختلف در نیمه اول قرن با مشکلات جدی روبرو و تهدید شد ولی با گذشت زمان و پیشرفت فناوری‌های مختلف، جهان شاهد حضور قدرتمند کشتی‌ها و ناوگان‌های دریایی و هواپیماهای غول پیکری شد که امروز تصور حمل و نقل مسافر و کالا بدون آن‌ها عملا غیرممکن به نظر می‌رسد.


نقش حمل و نقل در توسعه اقتصادی
توسعه اقتصادی ملل و حتی قدرت نمایی آن‌ها در این زمینه بر یک پایه اصلی یعنی حمل و نقل وابسته است. هر چه سرعت و توانایی حمل و نقل باری و مسافری بیشتر باشد، دستیابی به نرخی پایدار از توسعه راحت‌تر امکان پذیر می‌شود. به همین دلیل دسترسی به مبادی واردات و صادرات کالا از طریق زمین، هوا و دریا یکی از بحث‌های مهم در راه توسعه اقتصادی کشورهاست.

نقش حمل و نقل در توسعه فرهنگی و اجتماعی
اما همه چیز در روند توسعه به موضوع اقتصادی مربوط نمی‌شود و نباید از توسعه فرهنگی و اجتماعی به سادگی گذشت. باور این موضوع که حمل و نقل بخش مهمی از زندگی اجتماعی انسان‌ها را تشکیل می‌دهد، باوری درست است. بدون گسترش شبکه حمل و نقل شهری و بین شهری، توسعه و گسترش فعالیت‌های اجتماعی و خدمات رفاهی مردم هم امکان پذیر نبوده و موجب اختلال در تمام سیستم‌های تولید، توزیع و مصرف و در نهایت کاهش رفاه عمومی می‌شد. نقش مهم و اساسی در این میان و برای توسعه شهری بر عهده حمل و نقل عمومی است که به شکلی جدی این روزها می‌تواند معیاری مهم در توسعه اقتصادی و اجتماعی ملل مختلف به شمار رود. شبکه حمل و نقل عمومی که ترکیبی از انواع و اقسام شیوه‌هایی هم‌چون ماشین‌های سواری، مینی‌بوس و اتوبوس‌های معمولی و تندرو تا انواع و اقسام قطارهای روی زمینی و زیرزمینی و حتی برقی است توانسته شکل زندگی در شهرها را مدرن کند.


انواع بسترهای حمل و نقل
حمل و نقل با توجه به شیوه‌های مختلف بر بستر آب، خاک و هوا شکل می‌گیرد. برای استفاده از این بسترها حمل و نقل را باید به شیوه‌های ریلی، هوایی، جاده‌ای، آبی و کابلی تقسیم کرد. حمل و نقل به هر شیوه‌ای که انجام شود باید سه عنصر مهم را در نظر گرفت که عبارتند از «زیرساخت»، «وسیله نقلیه» و «بهره برداری».
زیرساخت شامل تاسیسات ایستا مثل جاده، خطوط ریلی راه آهن، خطوط هوایی و دریایی، پایانه‌های فرودگاهی و اتوبوس‌رانی و موارد مشابه دیگر است.
وسیله نقلیه آن چیزی است که با استفاده از آن عمل انتقال انسان یا کالا صورت می‌پذیرد؛ وسیله نقلیه می‌تواند ماشین، اتوبوس، قطار، دوچرخه، هلی‌کوپتر، هواپیما، کشتی و یا موارد مشابه باشد.
از طرف دیگر نقش بهره‌برداری هم وجود دارد که در واقع کنترل سامانه‌ها و وسایل نقلیه را بر عهده می‌گیرد. کلیه موارد حقوقی، سیاست‌پردازی‌ها و هر آن‌چه با استفاده از آن وسیله نقلیه در بسترهای آماده شده به حرکت قانونی خود ادامه می‌دهند در این بخش می‌گنجند.

مروری بر مهم‌ترین روش های حمل و نقل:
حمل و نقل هوایی
این نوع حمل و نقل به شیوه‌ای از انتقال گفته می‌شود که بین دو نقطه مبدا و مقصد و از طریق پرواز کردن صورت پذیرد. حمل و نقلی که وسایل اصلی آن هواپیما و هلی کوپتر است. حمل و نقل هوایی امکان انتقال سریع کالا و مسافر را در مسافت‌های طولانی با هزینه‌ای کم و معقول فراهم می‌کند و امروزه به عنوان یکی از محبوب‌ترین روش‌ها شناخته می‌شود.

حمل و نقل ریلی
حمل و نقل معمولا با استفاده از حرکت قطار یا وسیله نقلیه مربوطه روی دو ریل موازی صورت می‌گیرد. قطاری که روی ریل حرکت می‌کند می‌تواند از نیروی محرکه سوخت زغال سنگ یا برق استفاده کند که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. سریع‌ترین قطار دنیا که در سال 2015 توسط ژاپنی‌ها ساخته شده، رکوردی معادل 660 کیلومتر در ساعت از خود به جا گذاشته است.


حمل و نقل جاده‌ای
حمل و نقل جاده‌ای که توسط ماشین انجام می‌شود به نوعی ساده‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین روش در حمل و نقل است. از ویژگی‌های خاص این روش می‌توان سهولت تغییر مسیر، انتخاب‌های متعدد، ارزان بودن و زمان‌بندی منعطف نام برد. البته تعداد محدود مسافر و کالایی که توسط یک ماشین جا به جا می‌شود از نقاط ضعف این ناوگان عظیم است. این روزها روش‌های متعدد مبتنی بر فناوری‌های نوین به یاری ناوگان حمل و نقل شهری آمده که ناوبری ماهواره‌ای با استفاده از جی پی اس مهم‌ترین و کارآمدترین آن‌هاست.

حمل و نقل دریایی
حمل و نقل آبی که بر بستر دریا، دریاچه، اقیانوس و کانال‌های آبی و رودخانه‌ها انجام می‌شود یکی دیگر از روش‌های مهم حمل و نقل است. سوخت و نیروی محرکه قایق‌ها، کشتی‌ها و حتی زیردریایی بسیار متنوع بوده و از نیروی انسان و باد گرفته تا انرژی اتمی را شامل می‌شود. در سال 2007 کشتی‌های تجاری چیزی بالغ بر 7.4 میلیارد تن کالا جا به جا کرده‌اند که تا این سال بزرگ‌ترین رکورد محسوب می‌شود. لازم به ذکر است که حمل و نقل دریایی در بسیاری از مسیرهای ترابری به نسبت شیوه‌های هوایی ارزان‌تر و مقرون به صرفه‌تر است.
باید توجه داشت که توسعه صنعت حمل و نقل می‌تواند محور محرک تمام صنایع و فعالیت‌ها باشد؛ به همین دلیل گسترش و توسعه فناوری‌های مربوط به صنعت حمل و نقل می‌تواند موجب توسعه پایدار و جدی کشورها و در نهایت اقتصاد جهانی باشد.
در واقع با قاطعیت می‌توان گفت که حمل و نقل شریان جهانی همه پیشرفت‌های بشری بوده، هست و خواهد بود.