سوالاتی که در خصوص رادیولوژی باید از دندانپزشک بپرسید
امروزه در مقایسه با دهه‌ی 90، 7 برابر بیشتر در معرض اشعه‌های مختلف قرار می‌گیریم. گرچه بیشتر این تشعشعات از سیتی اسکن‌ها، رادیولوژی، ماموگرافی و سایر وسایل عکسبرداری پزشکی می‌آید، اما منبع دیگری نیز هست که هر شش ماه یک‌بار هنگام جرم گیری دندان‌ها ناچاریم در معرض اشعه قرار بگیریم.
به طور کلی، صنعت دندانپزشکی در حال گسترش روش‌هایی جدیدی است که افراد را در معرض کمتری از تشعشعات قرار می‌دهد. دکتر اریکا بناویدز از دانشگاه میشیگان می‌گوید: «این پیشرفت‌ها همگام و یا حتی جلوتر از حیطه‌های دیگر پزشکی است.» مشکل این‌جاست که خود دندانپزشکان علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری در این روش‌های جدید با میزان پایین تشعشعات ندارند.
پاییز سال گذشته روزنامه‌ی نیویورک تایمز اعلام کرد حدود 70 درصد از دندانپزشکان آمریکا هنوز هم از فیلم رادیوگرافی دندانی با سرعت D استفاده می‌کنند که در مقایسه با فیلم‌های سریع‌تر با سرعت F افراد را در معرض 60 درصد پرتوی بیشتر قرار می‌دهد و عدم تمایل این دندانپزشکان به ارتقای تکنولوژی‌های مورد استفاده خود برخلاف توصیه‌ی انجمن دهان و دندان آمریکا مبنی بر لزوم استفاده از سریع‌ترین فیلم موجود است. دکتر بناویدز می‌گوید: برخی از پزشکان به این دلیل به فیلم رادیوگرافی با سرعت F علاقه ندارند که به اندازه‌ی فیلم رادیوگرافی با سرعت D واضح نیست. اما تحقیقات نشان داده است که فیلم‌های رادیوگرافی با سرعت F به اندازه‌ی فیلم‌های رادیوگرافی با سرعت D واضح و برای تشخیص بیماری به همان اندازه مفید هستند.
از سوی دیگر درصد کمی از دندانپزشکان و متخصصین ارتودنسی از فناوری جدید عکسبرداری با نام مقطع‌نگاری رایانه‌ای با اشعه‌ی مخروطی یا CBCT استقبال می‌کنند. این نوع اسکن تصاویری سه بعدی از سر و دهان بیمار در اختیار دندانپزشک قرار می‌دهد. گرچه کاربرد این دستگاه‌ها برای تشخیص و درمان بیماری‌های پیچیده‌ی دندانی است اما برخی از ارتودنتیست از آن‌ها برای کارهای ساده‌ای چون ارتودنسی استفاده می‌کنند. برای انجام این کار، کودکان و بزرگسالان در معرض اشعه‌های مضری قرار می‌گیرند که در واقع نیازی به این کار نیست.
در بسیاری از موارد دندانپزشکان از اسکن CBCT استفاده می‌کنند؛ به این دلیل که آسان‌تر و سریع‌تر است و گفته می‌شود که از فیلم دو بعدی دقیق‌تر است. کودکان در مقایسه با بزرگسالان 5 تا 10 برابر نسبت به پرتو‌ها حساس‌تر هستند.
بنابراین آیا باید از گرفتن عکس‌های رادیولوژی از دندان‌ها خودداری کنیم؟ با این شرایط وسوسه می‌شویم که این کار را بکنیم اما دندانپزشک اطلاعات لازم را برای تشخیص نخواهد داشت. دکتر بناویدز می‌گوید: ما می‌خواهیم دندانپزشکان را از افزایش میزان قرار گیری افراد در معرض اشعه‌ها آگاه کنیم. اما اگر بیمار بیش از حد حساس و وسواسی باشد و در این مورد چیزهایی بشنود ممکن است این اسکن‌ها را با وجود مزایایی که دارند کنار بگذارد.
دکتر جاناتان شنکین از دانشگاه بوستون می‌گوید: من فکر می‌کنم مهم است که افراد در مورد این‌که چرا اسکن لازم است سوال بپرسند. اما وقتی از اسکن خودداری می‌کنند کار پزشک دشوار می‌شود. به هر حال نمی‌توان این گونه اسکن‌ها را به کلی رد کرد و از استفاده از آن‌ها سر باز زد، چون اگر این دستگاه‌ها نباشند ممکن است پزشک تشخیص نادرستی بدهد و مجبور شوید برای جبران آن پول زیادی پرداخت کنید. بار دیگر که به دندانپزشک و یا ارتودنتیست مراجعه کردید و از شما خواسته شد که اسکن بگیرید، می‌توانید پس از پرسیدن پنج سوال که در زیر آمده است و گرفتن جواب آن‌ها مشخص کنید که اسکن لازم است یا خیر.
چرا حالا به عکس رادیولوژی نیاز دارم
انجمن دهان و دندان آمریکا و وزارت غذا و دارو دفترچه‌های راهنمایی منتشر کرده‌اند در مورد این که کودکان و بزرگسالان هر چند وقت یک‌بار باید عکس رادیولوژی بگیرند. اگر شما یک بزرگسال هستید و هیچ‌گونه بیماری ندارید باید هر سه سال یک‌بار عکس رادیولوژی از دندان‌های خود بگیرید. این انجمن پیشنهاد می‌کند کودکانی که دندان کرم خورده دارند هر 6 تا 12 ماه و کودکانی که دندان پوسیده ندارند هر 12 تا 24 ماه باید عکس رادیولوژی بگیرند. پیشنهاد این انجمن این است که بیماران جدید عکس رادیولوژی بگیرند. بنایراین اگر نزد یک دندانپزشک جدید رفتید و از شما عکس رادیولوژی خواست به او نه نگویید. اگر دوست ندارید در معرض اشعه قرار بگیرید از پزشک قبلی خود بخواهید جدیدترین عکس‌هایی را گرفته‌اید برای او بفرستد.
سرعت فیلم رادیوگرافی شما D،F،E یا دیجیتال است
فیلم رادیوگرافی با سرعت F سریع‌ترین فیلم است و شما را در معرض کمترین اشعه‌ی ممکن قرار می‌دهد در حالی‌که فیلم رادیوگرافی با سرعت D کندترین بوده و شما را در معرض بیشترین میزان اشعه قرار می‌دهد. معلوم نیست چرا فیلم‌های رادیوگرافی با سرعت D هنوز هم در بازار عرضه می‌شوند. فیلم‌های E از دور خارج شده‌اند اما برخی از دندانپزشکان هنوز هم از فیلم‌های قدیمی استفاده می‌کنند. فیلم Shenkin حتی از فیلم F هم بهتر و از آن سریع‌تر است.
محافظ غده‌ی تیروئید من کجاست
شاید دیده باشید که پزشک قبل از گرفتن عکس رادیولوژی یک پیشبند سربی روی بیمار می‌اندازد، اما ممکن است محافظ غده‌ی تیروئید سربی به شما ندهد. از این محافظ باید برای همه‌ی افراد استفاده شود، مخصوصا خانم‌هایی که هنوز در سن باردار شدن هستند یا باردارند و کودکان. تحقیقات نشان می‌دهد رادیولوژی پی در پی دندان می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش دهد.
آیا نیاز است کل سر را رادیولوژی کنید
اگر مشکل کسی در قسمتی خاص از سر باشد، نیازی نیست که کل سر را رادیولوژی کنیم. همه چیز به پیچیدگی مشکل بستگی دارد و معمولا مشکلات ریشه‌ی دندان منطقه‌ای وسیع را تحت پوشش قرار می‌دهند. اما همیشه دندانپزشک باید سعی کند بیماران به کمترین میزان در معرض اشعات قرار گیرند. اگر دندانپزشک اسکن CBCT تجویز کند، این مسئله اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اگر دندانی در فک بالا مشکل داشته باشد، نیازی نیست که کل سر اسکن شود. پس این سوال به‌جایی است که از دندانپزشک بپرسید، آیا برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز قسمتی ضروری از سر را اسکن می‌کند یا خیر.
چه فایده‌ای دارد؟
اگر دندانپزشک اسکن CBCT تجویز کند، باید پیش از هر چیز از او بپرسید، که این اسکن چه فایده‌ای برای شما دارد که رادیولوژی معمولی نخواهد داشت. استفاده از اشعه‌های یونیزه کننده همیشه خطرناک است و فرقی نمی‌کند ناحیه‌ای که اشعه به آن تابیده می‌شود چقدر کوچک باشد. اما اگر بیماری از این اسکن و اطلاعات سه‌بعدی آن سود ببرد، استفاده از این روش توجیه شدنی است.
