سمعک به ابزاری گفته می‌شود که به‌منظور کمک به افراد کم‌شنوا جهت بهتر شنیدن صداهای محیط پیرامون خود طراحی شده است. در واقع، سمعک به عنوان یک فیلتر بسیار پیشرفته عمل می‌کند که صداهای ضعیف را برای شنیده شدن تقویت می‌کند و به طور همزمان صداهای بلند را در آستانه شنیداری مناسب نگه می‌دارد؛ این موضوع کمک می‌کند تا افراد کم‌شنوا بتوانند در محیطی که هستند صداهای ضعیف و هم بلند را به‌خوبی بشنوند. طبق مطالعات صورت گرفته بیش از پنج درصد افراد در دنیا یعنی چیزی در حدود چهارصد و پنجاه میلیون نفر با نوعی از مشکلات کم‌شنوایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین، بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان جهانی بهداشت انتظار می‌رود تا سال 2050 این رقم به نهصد میلیون نفر برسد. این بدان معناست که یک نفر از هر ده نفر در جهان با مشکلات کم‌شنوایی مواجه خواهد بود.
این موضوع نشان از اهمیت ویژه سمعک در دنیای امروز و نیز آینده دارد. با این حال، میزان استفاده از سمعک در میان افراد مبتلا به کم‌شنوایی به‌طرز شگفت‌انگیزی پایین است. دلایل متعددی برای این عدم تمایل جهت استفاده از سمعک وجود دارد. ناآگاهی از مزایای سمعک، نگرانی کاربران از مورد تمسخر و قضاوت قرار گرفتن توسط دیگر افراد در جامعه و هزینه بالای خرید سمعک از جمله این دلایل محسوب می‌شوند.
با آگاهی‌بخشی به افراد کم‌شنوا در رابطه با مزایای استفاده از سمعک می‌توان به آن‌ها کمک کرد تا بتوانند دنیا را به بهترین شکل ممکن بشنوند و از زندگی اجتماعی خود نهایت لذت را ببرند.
نگاهی به سیر تکامل سمعک
انسان از زمان پیدایش دارای قابلیت شنوایی بوده است. با این حال، ما هنوز در حال یادگیری در خصوص مکانیسم این توانایی بسیار مهم و به طبع آن چگونگی درمان اختلالات مرتبط با شنوایی مانند کم‌شنوایی هستیم. فن‌آوری دیجیتال کمک شایانی به رشته ادیولوژی کرده است و این امکان را بوجود آورده تا پزشکان به‌طرز کارآمدتری نسبت به گذشته به درمان کم‌شنوایی بپردازند. یکی از تجهیزاتی که برای درمان کم‌شنوایی طراحی و عرضه می‌شود، سمعک است.
در ساخت سمعک از پیشرفته‌ترین دستاوردهای دنیای فن‌آوری و دانش پزشکی بهره گرفته شده است؛ نتیجه این که سمعک‌های امروزی بسیار کارآمد، کوچک و زیبا هستند؛ اما همیشه این‌گونه نبوده است.
شاید مرور تاریخ سمعک بتواند درک درستی از سیر تکامل این تجهیزات در ذهن‌ها ایجاد کند. این‌که سمعک چه زمانی اختراع شد بستگی زیادی به این دارد که چه نوع سمعکی مد نظر است. سمعک یک اصطلاح کلی است که می‌تواند هر وسیله‌ای که برای تقویت صوت به کار می‌رود را شامل شود. با این وجود، امروزه این اصطلاح برای توصیف وسیله‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد که با هدف درمان کم‌شنوایی در داخل یا پشت گوش کاربران قرار داده می‌شود.
ایده ساخت سمعک برای اولین بار در قرن سیزدهم مطرح شد. در آن زمان، افراد کم‌شنوا از مواد طبیعی مانند عاج فیل برای بهتر شنیدن استفاده میکردند. اگرچه، این سمعک ساخته شده از عاج فیل کارایی بالایی برای بهبود قدرت شنوایی نداشت، اما نقطه عطفی برای ابداع انواع پیشرفته‌تری از سمعک بود.
در قرن هجدهم، نوع پیشرفته‌تری از سمعک طراحی و ساخته شد. این وسیله فلزی که با نام شیپور گوش شناخته می‌شد ویژگی تقویت کنندگی نداشت و تنها اصوات محیط را جمع‌آوری و به سمت گوش کاربر هدایت می‌کرد. این سمعک‌ها ظاهر بزرگ و وزن سنگینی داشتند و تاثیر ناچیزی بر بهبود قدرت شنوایی افراد کم‌شنوا می‌گذاشت؛ با این حال تا قرن نوزدهم تنها گزینه پیش‌روی افراد کم‌شنوا محسوب می‌شد.
قرن نوزدهم مصادف با اختراع اولین سمعک‌های الکترونیکی بود. اختراع تلفن به همراه کاربرد عملی الکتریسیته در این قرن تاثیرات بسزایی بر پیشرفت سمعک داشت. افراد کم‌شنوا به سرعت فهمیدند که مکالمات را از طریق تلفن بهتر می‌شنوند. توماس ادیسون که خود از کم‌شنوایی رنج می‌برد در سال 1870 یک ترانسمیتر کربنی برای تلفن ساخت که سیگنال‌های الکتریکی را تا پانزده دسیبل افزایش می‌داد. این دستاورد بزرگی برای ساخت سمعک کربنی بود. سمعک کربنی از سال 1902 تا ظهور نوع پیشرفته‌تر سمعک مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در اوایل قرن بیستم، سمعک‌هایی اختراع شدند که قادر بودند صدا را تا هفتاد دسیبل تقویت کنند. این سمعک‌ها مبتنی بر تکنولوژی لوله خلاء بودند. لوله خلاء جریان الکتریسیته را به نسبت کربن بهتر انتقال می‌داد و به همین خاطر کارایی آن برای ساخت سمعک بالاتر بود. اما، مشکل اصلی پیش روی طراحان اندازه این نوع سمعک‌ها بود. در ابتدا، این نوع سمعک‌ها به اندازه یک کابینت آشپزخانه بودند و به همین دلیل قابلیت جابه‌جایی نداشتند. چند سال بعد، در سال 1924 اندازه سمعک لوله خلاء تا اندازه یک جعبه کوچک کاهش یافت. با وجود این پیشرفت، اما هنوز این نوع سمعک‌ها بزرگ و سنگین بودند و قادر نبودند صداهایی که صرفا کاربر می‌خواهد بشنود را تقویت کنند.
پیشرفت‌ها در سال 1938 به جایی رسید که اولین سمعک قابل حمل که به لباس متصل می‌شد، ساخته شد. متاسفانه، این نوع سمعک نیازمند استفاده از یک باتری بزرگ بود که به پای کاربران وصل می‌شد.
به لطف پیشرفت تکنولوژی در دوران جنگ جهانی دوم، اولین سمعک با باتری‌های دکمه‌ای به بازار معرفی شدند. اگرچه اندازه سمعک در دهه چهل کاهش چشمگیری دارد، اما ظاهر چندان زیبایی نداشت و عموم مردم تمایلی برای استفاده از آن نشان نمی‌دادند.
سرانجام، اواخر قرن بیستم، سمعک‌های آنالوگ طراحی و ساخته شدند. سمعک آنالوگ از لحاظ ظاهری و عملکرد شباهت بسیار زیادی با سمعک‌های مدرن امروزی دارند. تکنولوژی آنالوگ این امکان را به وجود آورد تا سمعک در اندازه بسیار کوچکی تولید شود. در سال 1996، پیشرفت‌ها از این هم فراتر رفت و سمعک‌های دیجیتال به بازار معرفی شدند. سمعک‌های دیجیتال ظاهر کوچک و زیبایی دارند و مجهز به قابلیت‌های به مراتب بیشتری به نسبت سمعک آنالوگ هستند.
طراحی سمعک در قرن بیست‌ویکم با قابلیت شخصی‌سازی شدن به اوج خود رسید. سمعک‌های امروزی، در عین اندازه کوچک‌شان می‌توانند مطابق با نیاز کاربر برنامه‌ریزی شوند؛ همچنین، این تجهیزات قادر هستند تا به رایانه و تلفن همراه متصل شوند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت که سمعک‌های امروزی به معنای واقعی کلمه کاربرد درمانی دارند و می‌توانند نعمت قدرت شنوایی را به افراد کم‌شنوا بازگردانند.
اجزای تشکیل دهنده سمعک
سمعک از سه بخش اصلی یعنی میکروفن، پردازشگر و رسیور یا بلندگو تشکیل شده است. نحوه عملکرد سمعک این گونه است که در ابتدا میکروفن صداها را از محیط پیرامون دریافت و به سیگنال‌های دیجیتال تبدیل می‌کند. در سمعک جزء مهم دیگر که همان پردازشگر است وجود دارد که صداهای دریافتی از میکروفن را تقویت می‌کند. پس از تقویت امواج الکتریکی توسط پردازشگر، صداها به بخش رسیور منتقل می‌شوند. صداهای دیجیتال ارسال شده در رسیور دوباره به شکل امواج صوتی در می‌آیند و از طریق بلندگو به گوش کاربر منتقل می‌شوند.
استفاده از سمعک برای چه افرادی موثر است
کم‌شنوایی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. پیری، بیماری و ضربه و آسیب‌دیدگی به ناحیه گوش از عمده دلایل کم‌شنوایی در افراد محسوب می‌شود. همچنین، کم‌شنوایی می‌تواند مادر زاد باشد و افراد را از لحظه تولد دچار این مشکل باشند.
یکی از سوالات متداولی که در رابطه با سمعک مطرح می‌شود این است که چه افرادی باید از این تجهیزات استفاده کنند. در وهله اول باید این نکته خاطر نشان شود که سمعک نمی‌تواند راهکاری برای درمان ناشنوایی باشد. در حقیقت، کار سمعک تنها تقویت امواج صوتی است. بنابراین، تنها افراد دارای کم‌شنوایی می‌توانند از این تجهیزات برای بهبود قدرت شنوایی خود استفاده کنند. با این حال، تمام افراد کم‌شنوا نیز نمی‌توانند از سمعک بهره ببرند. به بیان دیگر، سمعک برای آن دسته از کم‌شنوایانی مناسب است که عصب شنوایی گوش آن‌ها ضعیف یا آسیب دیده باشد. همچنین، افرادی که کم‌شنوایی آن‌ها به دلیل اختلالات گوش میانی است نیز می‌توانند از سمعک استفاده کنند. طبق تحقیقات انجام شده، از هر پنج نفر فرد کم‌شنوا تنها یک نفر می‌تواند از سمعک برای بهبود قدرت شنوایی بهره ببرد. بنابراین، پیش از استفاده از سمعک، افراد می‌بایست به پزشک متخصص یا ادیولوژیست مراجعه و از موثر بودن سمعک اطمینان حاصل کنند.
انواع سمعک
سمعک‌ها از لحاظ طراحی، تکنولوژی و قابلیت با یکدیگر متفاوت هستند. در یک دسته بندی کلی، سمعک به دو نوع سمعک آنالوگ و سمعک دیجیتال تقسیم می‌شوند.
سمعک آنالوگ نوع قدیمی سمعک است؛ در این نوع سمعک ابتدا امواج صوتی به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل و سپس تقویت می‌شوند. سمعک آنالوگ از لحاظ اندازه بزرگ‌تر هستند و قابلیت‌ها و ویژگی‌های کمتری نیز دارند. علاوه بر آن، این نوع سمعک معمولا ارزان قیمت هستند.
در نوع دیگر سمعک یعنی سمعک دیجیتال ابتدا امواج صوتی پس از دریافت از محیط به کدهای عددی مشابه کدهای کامپیوتری تبدیل می‌شوند. این کدها شامل اطلاعاتی درخصوص جهت و پیچ صدا هستند. این موضوع باعث می‌شود منطبق سازی صدا بر اساس نیاز کاربر راحت‌تر و کارآمدتر صورت گیرد. پس از پردازش امواج صوتی و تبدیل آن به کد، امواج به شکل تقویت شده به گوش کاربر ارسال می‌شود. اگرچه این نوع سمعک قیمتی بیشتر از سمعک آنالوگ دارد، اما از کیفیت به مراتب بالاتری را نیز برخوردار است. در ضمن، سمعک دیجیتال در اندازه‌های بسیار کوچک تولید می‌شود.
سمعک‌ها از لحاظ استایل نیز به دو نوع سمعک داخل گوشی و سمعک پشت گوشی تقسیم می‌شوند.
سمعک داخل گوشی از جمله انواع محبوب سمعک محسوب می‌شود. همانطور که از اسمش پیداست، سمعک داخل گوشی در درون کانال گوش قرار می‌گیرد. یک مزیت عمده سمعک داخل گوشی این است که از چشمان دیگر افراد کاملا مخفی هستند؛ این موضوع می‌تواند تمایل افراد کم‌شنوا را برای استفاده از سمعک بالا ببرد. این نوع سمعک را می‌توان برای کم‌شنوایی‌های با شدت خفیف تا متوسط استفاده کرد. به دلیل آن‌که کانال گوش هر فرد اندازه متفاوتی دارد، سمعک داخل گوشی را باید مطابق با گوش فرد طراحی کرد و ساخت. بنابراین، سمعک داخل گوشی برای کودکان و نوجوانان در حال رشد توصیه نمی‌شود. سمعک داخل گوشی دارای انواع مختلفی از جمله سمعک نامرئی، سمعک کاملا داخلی گوشی و سمعک درون مجزا است.
سمعک پشت گوشی رایج‌ترین نوع سمعک در دنیا به‌شمار می‌رود. اجزای تشکیل دهنده سمعک پشت گوشی در یک قاب پلاستیکی قرار می‌گیرد و پشت گوش نصب می‌شود. انتقال صدا از سمعک به گوش از طریق یک تیوب صورت می‌گیرد. به دلیل آن‌که قاب این سمعک در پشت گوش قرار دارد به راحتی قابل مشاهده است. این نوع سمعک برای بهبود شنوایی در افراد با کم‌شنوایی متوسط و شدید کاربرد دارد. برای خیلی از کاربران اصلی‌ترین نقطه ضعف سمعک پشت گوشی، اندازه بزرگ آن است. از لحاظ قیمت، میان سمعک داخل گوشی و سمعک پشت گوشی تفاوت چندانی وجود ندارد.
مزایای سمعک
کم‌شنوایی یکی از مشکلاتی است که خیلی‌ها با آن رو به رو هستند. استفاده از سمعک می‌تواند کیفیت شنوایی را در افراد کم‌شنوا بهبود دهد. اما، مزایای استفاده از سمعک تنها به بهبود قدرت شنوایی محدود نمی‌شود.
کم‌شنوایی تنها گوش‌ها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند. بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعات، کم‌شنوایی در صورتی که درمان نشود می‌تواند مشکلاتی از قبیل فراموشی را برای افراد به همراه داشته باشد. یک مطالعه نشان داد که ریسک ابتلا به فراموشی در افراد کم‌شنوایی که از سمعک استفاده کنند نسبت افرادی که سمعک نمی‌زنند، تا هجده درصد کمتر است.
بهبود کیفیت زندگی، یکی دیگر از مزایای استفاده از سمعک محسوب می‌شود. اکثر کاربران سمعک بیان می‌کنند که زندگی آن‌ها پس از استفاده از سمعک به‌طرز قابل توجهی بهبود یافته است. مطالعات بسیاری نیز پی برده‌اند که استفاده کنندگان از سمعک از لحاظ جسمانی و نیز ذهنی در وضعیت بهتری قرار دارند. در واقع، سمعک باعث می‌شود استرس فیزیکی و روانی در سطح پایینی قرار داشته باشد و کیفیت خواب نیز افزایش یابد.
همچنین، سمعک می‌تواند تاثیرات مثبتی بر زندگی اجتماعی و شغلی افراد کم‌شنوا داشته باشد. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که سمعک از انزوای افراد کم‌شنوا جلوگیری می‌کند و حس اعتماد به نفس هنگام صحبت کردن با دیگران را در آن‌ها افزایش می‌دهد. همچنین، سعمک می‌تواند باعث افزایش فرصت‌های شغلی افراد کم‌شنوا شود و راندمان آن‌ها را در محیط کار بالا ببرد.
علاوه بر موارد ذکر شده، سمعک می‌تواند از بروز وزوز گوش جلوگیری کند. یکی از عوارض جانبی بسیاری از انواع کم‌شنوایی وزوز گوش است. استفاده از سمعک می‌تواند تاثیرات این عارضه را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.
معایب سمعک
در کنار مزایای چشمگیری که سمعک دارد، این تجهیزات بی‌عیب هم نیستند. اول این‌که سمعک برای همه افراد کم‌شنوا موثر نیست و تنها افرادی که دارای اختلالات عصب گوش یا آسیب دیدگی به بخش میانی گوش هستند می‌توانند از این تجهیزات بهره ببرند. در ضمن، باید به این نکته توجه کرد که سمعک درمان قطعی برای مشکل کم‌شنوایی نیست و لازم است تا آخر عمر از آن استفاده کرد. همچنین، سمعک نمی‌تواند قدرت شنوایی را به حالت طبیعی بازگرداند و تنها آن را تا حدی بهبود می‌دهد. یکی دیگر از معایب احتمالی سمعک این است که شاید افراد کم‌شنوا هنگام زدن این تجهیزات احساس ناراحتی کنند و مدام در ناحیه گوششان احساس سنگینی کنند. همچنین، برخی از افراد از این‌که دیگران متوجه استفاده آن‌ها از سمعک شوند خوششان نمی‌آید. البته این مشکل در سمعک‌های داخل گوشی و نامرئی کاملا مرتفع شده است. از دیگر معایب سمعک می‌توان به امکان گم شدن آن اشاره کرد. هنگام دویدن یا فعالیت‌های پر تحرک ممکن است سمعک از داخل گوش خارج و گم شود. هزینه بالای سمعک نیز می‌تواند یکی دیگر از معایب این تجهیزات تلقی گردد. البته، قیمت سمعک تا حدود بسیار زیادی به نوع و قابلیت‌های خاص آن دارد.
چگونه سمعک مناسب انتخاب کنیم
انواع مختلفی از سمعک از سمعک درون گوشی، سمعک داخل گوشی گرفته تا سمعک آنالوگ در بازار وجود دارد. اگر سمعک مناسب نیاز افراد کم‌شنوا انتخاب نشود، علاوه بر عدم رفع مشکل کم‌شنوایی می‌تواند با عواقب بدی همچون سردرد، سرگیجه و بسیاری دیگر نیز همراه باشد.
از طرف دیگر، با این میزان تنوع در انواع سمعک، کار انتخاب مناسب‌ترین گزینه شاید کمی دشوار به‌نظر برسد. قبل از انتخاب و خرید سمعک باید چند کار را انجام داد. در ابتدا، باید به یک ادیولوژیست باتجربه مراجعه کرد تا مشکل کم‌شنوایی را با دقت کامل مورد بررسی قرار دهد. در صورتی که مشکل کم‌شنوایی با سمعک رفع شود، حالا نوبت به بررسی گزینه‌های پیش رو می‌رسد.
انتخاب سمعک مناسب بستگی به عوامل مختلفی دارد. اولین چیزی که باید هنگام انتخاب سمعک مد نظر قرار داد، میزان کم‌شنوایی است. برخی از انواع سمعک مانند سمعک درون گوشی برای کم‌شنوایی با شدت خفیف تا متوسط و برخی دیگر مانند سمعک پشت گوشی برای کم‌شنوایی با شدت متوسط تا شدید مناسب هستند.
سبک زندگی یکی دیگر از عوامل است که باید هنگام انتخاب و خرید سمعک به آن توجه کرد. سبک زندگی و محیطی که در آن قرار است سمعک مورد استفاده قرار گیرد نقش مهمی در تعیین سمعک مناسب برای افراد کم‌شنوا درد. اگر فرد کم‌شنوا سبک زندگی فعالی و پر جنب و جوشی داشته باشد مسلما باید از سمعکی استفاده کند که مدام از گوش او خارج نشود و دست‌وپا گیر نباشد. در این شرایط، سمعک داخل گوشی و سمعک نامرئی بهترین گزینه محسوب می‌شود. از سوی دیگر، اگر سبک زندگی فرد کم‌شنوا آرام و ساکن باشد و ساعات زیادی را در خانه سپری می‌کند، سمعک پشت گوشی که قابلیت درآوردن را دارد می‌تواند گزینه خوبی باشد.
علاوه بر موارد ذکر شده، بودجه نیز یک عامل مهم و محدود کننده در انتخاب و خرید سمعک به‌شمار می‌رود. به‌طور کلی، سمعک‌های پیشرفته و شخصی‌سازی شده هزینه بسیار بالاتری نسبت به دیگر انواع سمعک مانند سمعک آنالوگ دارد.
نکاتی برای عادت کردن به استفاده از سمعک
خیلی‌ها ممکن است نداند که عادت کردن به سمعک می‌تواند کمی زمان‌بر باشد، به خصوص برای آن دسته افراد کم‌شنوایی که در گذشته اصلا از این تجهیزات استفاده نکرده‌اند. در کنار آشنا شدن با نحوه کار کردن با سمعک، افراد کم‌شنوا به مرور زمان با تمام صداهایی که پیش‌تر فراموش کرده بودند مواجه خواهند شد.
روزهای اول استفاده از سمعک بسیار مهم است، زیرا می‌تواند در کاربران ایجاد تنفر یا تمایل ایجاد کند. بنابراین، لازم است به بهترین شکل نحوه عادت کردن به سمعک را تمرین کرد.
اولین چیزی که افراد کم‌شنوا باید بدانند این است که صداهایی که با استفاده از سمعک خواهند شنید دقیقا مشابه آن‌چه که در گذشته می‌شنیدند نخواهد بود. برای خیلی‌ها بزرگ‌ترین چالش، تفاوت در شنیدن صدای خودشان هنگام استفاده از سمعک است. در ابتدا، کاربران سمعک احساس می‌کنند صدایشان عجیب و غیر یا خنده‌دار است و شاید هم آن را کمی بلندتر از حد معمول بشنوند. این احساس در چند روز یا چند هفته اول آزار دهنده خواهد بود. همچنین، صدای جویدن غذا و قورت دادن نیز در هفته‌های اول کاملا واضح به گوش کاربر خواهد رسید، که این مسئله نیز می‌تواند ناخوشایند باشد. با کمی شکیبایی به خرج دادن و مثبت اندیشی تمام این احساسات آزار دهنده ظرف چند روز از بین خواهند رفت. یک مشکل دیگر بر سر راه عادت کردن به سمعک مضحک به‌نظر رسیدن آن در روزهای اول استفاده است. افراد ممکن است در چند روز اول احساس خوبی نسبت به سمعک نداشته باشند و فکر کنند که با زدن آن در دید بقیه مضحک به‌نظر خواهند رسید. با این حال، درست مثل عینک که پس از چند مدت افراد به آن عادت خواهند کرد، سمعک نیز پس از چند مدت برای افراد عادی به‌نظر خواهد رسید. اگر دوست ندارید دیگران متوجه سمعک زدنتان شوند، پیشنهاد می‌شود در صورت امکان از سمعک داخل گوشی یا نامرئی استفاده کنید.
برای عادت‌پذیری بهتر به سمعک راهکارهای مختلفی وجود دارد. برای شروع، تنها زمانی که در خانه یا محیط بی سروصدایی هستید سمعک بزنید. خواندن کتاب با صدای بلند یا حرف زدن با حیوانات خانگی می‌تواند برای عادت‌پذیری سریع‌تر به سمعک کمک‌کننده باشد. همچنین، می‌توانید به خودتان تکلیف دهید. مثلا، سعی کنید هنگامی که در خانه هستید منشاء هر صدایی که می‌شنوید را پیدا کنید. به خودتان استراحت دهید؛ در روز اول، چند ساعت از سمعک استفاده کنید، روزهای بعد به تدریج یک یا چند ساعت بیشتر سمعک بزنید. در کلاس‌های ویژه برای کاربران سمعک شرکت کنید. معمولا، در برخی از مراکز ادیولوژیست‌ها کلاس‌هایی را برای آمادگی هر چه بیشتر افراد جهت استفاده بهینه از سمعک برگزار می‌کنند. در نهایت هر گونه دردی در ناحیه گوش را به پزشک متخصص خود اطلاع دهید. سمعک باید در داخل یا پشت گوش به راحتی جای گیرد و هیچ‌گونه دردی را برای کاربران ایجاد نکند. با این حال، در چند روز اول ممکن است درد بسیار ناچیزی احساس شود، اما در صورتی که درد به مدت طولانی تداوم داشت و از بین نرفت، حتما به ادیولوژیست مراجعه کنید تا علت درد مشخص و اقدامات لازم برای رفع آن صورت گیرد.
