ارتودنسی یکی از زیرشاخه‌های علم پزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و اصلاح مشکلات مربوط به فک، دهان و دندان می‌پردازد. ارتودنسی قدمتی به درازای علم دندانپزشکی دارد. مومیایی‌هایی متعلق به دو هزار سال پیش کشف شده‌اند که نشان می‌دهد استفاده از بندهای فلزی برای اصلاح بی‌نظمی دندان در مصر باستان رواج داشته است. با این حال، ارتودنسی مدرن تحت تاثیر افرادی همچون ادوارد انگل و نورمن ویلیام کینگزلی به وجود آمد. در واقع، ارتودنسی با مطالعه و بررسی ساختار فک، دهان و دندان به ارائه راهکارهایی برای درمان ناهنجاری‌هایی از قبیل بی‌نظمی و ردیف نبودن دندان‌ها و اختلالات جویدن می‌پردازد. همچنین، به پزشکی که در این رشته تخصص می‌گیرد ارتودنتیست گفته می‌شود. گستردگی مشکلات نامنظمی دندان‌ها در میان کشورهای مختلف، متفاوت است؛ اما می‌توان گفت که در حدود 30 درصد انسان‌ها دارای نوعی ناهنجاری دندانی هستند و می‌توانند از ارتودنسی به عنوان راهکاری برای درمان این مشکلات استفاده کنند. ارتودنسی می‌تواند مزیت‌های بسیاری از جمله بهبود بهداشت دهان و دندان، جلوگیری از پوسیدگی دندان، اصلاح مشکلات جویدن و بهبود ظاهر دندان‌ها برای استفاده کنندگان از آن داشته باشد. از طرفی، ارتودنسی در صورت عدم رعایت اصول بهداشتی می‌تواند عواقبی از قبیل تحلیل بافت دندان، آسیب دیدگی به بافت لثه و تحلیل استخوان اطراف دندان را در پی داشته باشد. در ادامه به مرور انواع ارتودنسی، مزایا و معایب ارتودنسی، فرد مناسب برای انجام ارتودنسی و طول دوره درمان ارتودنسی خواهیم پرداخت.
انواع ارتودنسی
ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت رایج‌ترین نوع ارتودنسی محسوب می‌شود. این نوع ارتودنسی به دندان به صورت دائمی متصل می‌شود و قابلیت تغییر وضعیت قرارگیری دندان‌ها را دارد. این نوع ارتودنسی در دو نوع فلزی و سرامیکی عرضه می‌شود. یکی از مزیت‌های ارتودنسی ثابت این است که می‌توان آن را برای اصلاح تمام ناهنجاری‌های بی‌نظمی دندان استفاده کرد. همچنین، طول دوره درمان با این نوع ارتودنسی نسبتا کوتاه‌تر است. با این حال، ارتودنسی ثابت معایبی هم دارد. برای مثال، این نوع ارتودنسی به نسبت دیگر انواع سنگین‌تر هستند؛ که این مسئله می‌تواند در اوایل دوره استفاده باعث تحریک بافت‌های مجاور شود. در ضمن، به دلیل نداشتن قابلیت جدا شدن، این نوع ارتودنسی ریسک ابتلا به عفونت و جرم گرفتگی دندان‌ها را افزایش می‌دهد.
ارتودنسی متحرک
ارتودنسی متحرک همانطور که از اسمش پیداست قابلیت جدا شدن از دندان را دارد. مهم‌ترین مزیت ارتودنسی متحرک قابلیت جدا کردن آن به هنگام نیاز است. همین مسئله باعث می‌شود تا نظافت این نوع ارتودنسی راحت باشد و باعث بروز جرم و پوسیدگی دندان نشود. همچنین، ارتودنسی متحرک مزایای دیگری از قبیل سهولت در استفاده و انعطاف‌پذیری دارد. ارتودنسی متحرک برای درمان مشکلات ساده بی‌نظمی دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین، ارتودنسی نامرئی برای کودکان مناسب‌ترین و بهترین گزینه است. در ضمن ارتودنسی متحرک به اندازه ارتودنسی ثابت باعث تحریک لثه نمی‌شود.
ارتودنسی نامرئی
ارتودنسی نامرئی یکی دیگر از انواع ارتودنسی است که مزیت‌های بسیاری دارد. از آن‌جایی که این نوع ارتودنسی کاملا نامرئی هستند توجه دیگران را هنگام صحبت کردن یا لبخند زدن معطوف به خود نمی‌کند. این نوع ارتودنسی امکان کار کردن، غذا خوردن و معاشرت را بدون هیچ‌گونه احساس نگرانی و خجالت به شما می‌دهد. همچنین، ارتودنسی نامرئی قابلیت جدا شدن دارد و می‌توان در مواقع مورد نیاز آن را از دندان‌ها جدا کرد. این مسئله می‌تواند برای بهداشت دهان، دندان و لثه اهمیت بسیاری داشته باشد. ارتودنسی نامرئی برای همه افراد مناسب نیست؛ چراکه از آن نمی‌توان برای درمان ناهنجاری‌های حاد دندان استفاده کرد. در ضمن باید به این نکته توجه داشت که ارتودنسی نامرئی معمولا گران‌تر از دیگر انواع ارتودنسی است.
مزایا و معایب ارتودنسی
ارتودنسی برای بهبود زیبایی یا عملکرد دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دندان منظم و یکدست می‌تواند در زیبایی لبخند تاثیر بسزایی داشته باشد و اعتماد به نفس افراد را ارتقاء دهد. همچنین، ارتودنسی می‌تواند مزایای بسیاری برای سلامت و بهداشت دهان و دندان داشته باشد. جلوگیری از پوسیدگی دندان، درمان مشکلات بلع و بهبود تکلم از جمله مزایای ارتودنسی به شمار می‌روند. با این حال، ارتودنسی مانند بسیاری از تکنیک‌های دیگر پزشکی می‌تواند همراه با معایبی باشد. درد یکی از شایع‌ترین عارضه پس از انجام ارتودنسی است. در موارد حاد، درد می‌تواند مراجعه کنندگان را از ادامه فرایند درمان منصرف کند. بروز حساسیت لثه نیز از دیگر معایب ارتودنسی می‌باشد که به دلیل تحلیل بافت مجاور ایجاد می‌شود. همچنین، پس از ارتودنسی، معمولا دندان‌ها ساییده شده و ماهیچه‌های صورت درگیر می‌شوند که این عمل باعث بروز درد در دهان و ایجاد صدا در فک و همین‌طور سردرد می‌گردد. وقتی سیم‌های ارتودنسی روی دندان قرار می‌گیرند باعث می‌شوند که در هنگام نظافت، مسواک نتواند به‌طور کامل دندان‌ها را شست‌و شو دهد؛ به‌همین دلیل بسیاری از باکتری‌ها در دهان تجمع کرده و باعث پوسیدگی دندان می‌شوند. علی‌رغم این عوارض احتمالی، مراجعه به ارتودنتیست برای اصلاح و درمان مشکلات فک، دهان و دندان ضروری است.
چه فردی برای انجام ارتودنسی مناسب است
تمام افرادی که دارای مشکلاتی از قبیل بیرون‌زدگی دندان، فاصله بین دندان و مشکل جویدن دارند می‌توانند از ارتودنسی برای درمان آن‌ها بهره ببرند. بهترین زمان برای انجام ارتودنسی دوران کودکی و بین سنین ده تا چهارده سال است؛ چرا که در این دوره بافت فک و دندان در حال شکل‌گیری می‌باشد و به راحتی می‌توان شکل آن‌ها را تغییر داد. با این حال، هیچ کس برای عمل ارتودنسی پیر نیست. افراد بزرگسال در هر سنی که باشند می‌توانند ارتودنسی انجام دهند. اما باید توجه داشت که بزرگسالان به نسبت کودکان بافت استخوانی متراکم‌تری دارند و به همین علت طول دوره درمان ممکن است برای آن‌ها کمی بیشتر باشد.
طول دوره ارتودنسی چقدر است
فاکتورهای بسیاری در تعیین طول دوره درمان ارتودنسی نقش دارند. هر چند مدت زمان ارتودنسی را تنها با مراجعه به ارتودنتیست و بررسی وضعیت دندان‌ها می‌توان مشخص کرد؛ اما عواملی از قبیل شدت ناهنجاری، نوع سیم‌کشی، سن بیمار و رعایت نکات بهداشتی از عواملی هستند که در فرآیند درمانی ارتودنسی نقش مهمی ایفا می‌کنند. به طور متوسط، طول دوره درمان برای کودکان و نوجوانان بین دوازده تا هجده ماه درنظر گرفته می‌شود. این مدت می‌تواند برای بزرگسالان به دلیل تراکم بافت استخوانی آن‌ها بیشتر باشد و تا حدود 22 ماه به طول بیانجامد. در ضمن، استعمال دخانیت می‌تواند طول دوره درمان را به شدت افزایش دهد و در مواردی باعث عدم کسب نتیجه ایده‌آل شود.
