دندانپزشک به فردی گفته میشود که در حوزه پزشکی و درمان فعالیت دارد و به شناسایی و درمان مشکلات و بیماریهای مختلف دهان و دندان میپردازد. برای اینکه بتوان به عنوان دانپزشک فعالیت کرد لازم است یک دوره آکادمیک حداقل شش ساله در دانشگاه گذرانده شود. دندانپزشکی دارای زیرشاخههای مختلفی است، بهطوری که هر دندانپزشک میتواند در یک یا چند مورد از آنها تخصص گرفته و مشغول به کار شود. ریشهدرمانی، رادیولوژی فک و صورت، جراحی دهان، فک و صورت و ارتودنسی از جمله رایجترین زیرشاخههای دندانپزشکی به حساب میآید. همچنین، برخی از دندانپزشکان بهطور تخصصی در حوزه دنداپزشکی کودکان فعالیت دارند. امروزه، مراجعه به دندانپزشک نه تنها جنبه درمانی دارد، بلکه بسیاری از افراد با هدف بهبود زیبایی دندان به مطب دندانپزشکی مراجعه میکنند.
اگرچه برای خیلیها علم دندانپزشکی و حرفه دندانپزشک پدیدهای مدرن بهنظر میآید، اما واقعیت امر اینگونه نیست. در واقع، میتوان گفت دندانپزشکی یکی از قدیمیترین حرفههای پزشکی محسوب میشود. این حرفه در جوامع سابقه چندین هزار ساله دارد. طبق شواهد به دست آمده، در تمدن هفت هزار سال پیش دره سند دندانپزشکانی وجود داشتند که خدمات بسیار ابتدایی مانند کشیدن دندان را انجام میدادند. همچنین، این افراد با استفاده از متههایی فلزی دندان افرادی که دچار پوسیدگی و شکستگی بودند را تراش میدادند.
متون به جای مانده به زبان سومری در پنج هزار سال پیش نیز نشان میدهد که افراد به دنبال منشاء مشکلات و اختلالات مربوط به دهان و دندان بودهاند. به عنوان نمونه، در یک متن سومری مربوط به چهار هزار سال پیش علت پوسیدگی دندان وجود کرم بیان شده است. باستانشناسان با بررسی اجساد مربوط به سه هزار سال پیش دریافتند که در مصر باستان استفاده از پروتزهای دندانی به عنوان جایگزین دندان طبیعی رواج داشت. دندانپزشکان در دوران مصر باستان از مواد طبیعی مانند استخوان حیوانات برای جایگزین کردن دندان از دست رفته استفاده میکردند. طی سالیان دراز تجارب و دانش دنداپزشکی از نسلی به نسل دیگر منتقل میشد و هر باره پیشرفتهای مهمی نیز در این زمینه صورت میگرفت.
اما، علم دندانپزشکی که ما امروزه آن را میشناسیم برای اولین بار در قرن نوزدهم شکل گرفت. یک پزشک فرانسویی به نام پیر فورشاد دندانپزشکی به سبک مدرن را پایهگذاری کرد و به همین خاطر او را پدر دندانپزشکی مدرن مینامند. او تکنیکهای مختلفی از جمله پروتز دندان و پرکردن دندان را در دندانپزشکی مدرن معرفی کرد.
خدمات دندانپزشک
دندانپزشک در زمینه پیشگیری، ارزیابی، تشخیص و درمان انواع مختلف مشکلات مربوط به دهان و دندان و نیز حفظ عملکرد و زیبایی دندانها نقش بسیار مهمی دارد. خدماتی که توسط دندانپزشک به مراجعه کنندگان ارائه میگردد طیف گستردهای را شامل میشود. لازم به ذکر است که تمام خدمات دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی به دلیل تخصصی بودن برخی از خدمات توسط یک دندانپزشک ارائه نمیشود.
هنگامی که حرف از دندانپزشک به میان میآید ذهن خیلیها ناخودآگاه به کشیدن دندان معطوف میشود. در واقع، این یکی از ابتداییترین خدمات دندانپزشک بهشمار میرود. کشیدن دندان آخرین راهکار درمانی است و زمانی انجام میشود که هیچ راه دیگری برای ترمیم دندان آسیب دیده باقی نمانده باشد. پوسیدگی دندان، شکستگی دندان به همراه آسیب دیدگی فک، عارضه نکروز پالپ دندانی و بیماریهای مزمن لثه از جمله شرایطی است که راهی جز کشیدن دندان را برای دندانپزشک باقی نمیگذارد. برای کشیدن دندان، دندانپزشک ابتدا محل مورد نظر را با تزریق مواد مخصوص بیحس میکند. سپس، وی با استفاده از ابزارهای مخصوص مانند فورسپس و الواتور اقدام به بیرون کشیدن دندان خواهد کرد. این فرایند کاملا بدون درد است؛ دندانپزشک چند قطعه گاز استریل را روی حفره دندان میگذارد و از مراجعه کننده میخواهد تا آن را با گاز گرفتن فشار دهد. پس از چند ساعت خونریزی از ناحیه حفره دندانی متوقف خواهد شد. در برخی موارد دندانپزشک برای جلوگیری از بروز خونریزی شدید اقدام به بخیه حفره دندان میکند. برای جلوگیری از بروز درد در ناحیه لثه معمولا داروی مسکن تجویز میشود که لازم است برای یک تا دو روز استفاده شوند. پس از کشیدن دندان لازم است اقدامات مراقبتی خاصی مد نظر قرار گیرد. ضروریست از مک و زبان زدن به ناحیه حفره دندان کشیده شده خودداری شود. همچنین، برای جلوگیری از بروز عفونت نباید دخانیات مصرف کرد. در ضمن، نوشیدن مایعات و غذای داغ در روز اول باعث تشدید خونریزی خواهد شد.
پر کردن دندان یکی دیگر از خدمات رایج ارائه شده توسط دندانپزشک است. پوسیدگی و شکستگی دو عامل مهمی هستند که باعث میشوند افراد برای پر کردن دندانهایشان به مطب دندانپزشک مراجعه کنند. کار پر کردن دندان با بیحس کردن اطراف دندان پوسیده شروع میشود. دندانپزشک پس از بیحس کردن اطراف دندان، شروع به برداشتن نواحی پوسیده با استفاده از ابزارهای تراش مخصوص میکند. کار تراشیدن دندان تا از بین بردن کامل نقاط پوسیده و خراب ادامه مییابد. سپس، حفره ایجاد شده در دندان با مواد مخصوص مانند کامپوزیت یا آمالگام پر میشود. پس از پر کردن دندان باید از خوردن و آشامیدن به مدت دو تا سه ساعت خودداری شود. در صورت بروز درد میتوان از مسکن استفاده کرد.
در مطب دندانپزشک خدمات جرمگیری نیز به مراجعه کنندگان ارائه میشود. جرمگیری دندان به فرایندی گفته میشود که طی آن دندانهای زرد و جرم گرفته سفید میشوند. یکی از مشکلات رایج دندان، ایجاد لکه و تغییر رنگ است. در صورتی که دندانها پس از چند روز مسواک زده نشوند، جرم بر روی آن مینشیند. اما، به محض مسواک زدن، جرمها از بین میروند و رنگ دندانها به حالت طبیعی بر میگردند. از طرف دیگر، اگر عمل مسواک زدن به مدت طولانی انجام نشود، جرمها لایه لایه روی هم انباشته و سفت میشوند. در این شرایط، مسواک زدن نمیتواند رنگ دندانها را به حالت طبیعی بازگرداند. جرمگیری یکی از راهکارهای موثر جهت سفیدسازی دندانها محسوب میشود. دندانپزشک برای جرمگیری دندانها از ابزارها و دستگاههای مخصوصی بهره میگیرد. معمولا، با استفاده از این ابزارها ضربههای آرامی به رسوبات دندان وارد میشود. پس از جرمگیری، دندانپزشک سطح دندانها را پولیش میکند. پولیش دندان با استفاده از سنباده دستی کوچک صورت میگیرد. در مرحله آخر، دندانپزشک به مراجعه کننده فلوراید میدهد تا غرغره کند. فلوراید با نشستن بر روی دندانها یک لایه محافظتی در برابر میکروبها و مواد مضر ایجاد میکند. پس از غرغره فلوراید باید از خوردن و آشامیدن به مدت دو ساعت اجتناب کرد. در چند روز اول پس از جرمگیری دندانها لازم است از مسواک نرم استفاده کرد. همچنین، پیشنهاد میشود هر روز محلول آب و نمک غرغره شود.
ایمپلنت دندان یکی دیگر از خدمات تخصصی دندانپزشک بهحساب میآید. ایمپلنت به ریشههای دندانی مصنوعی گفته میشود که ظاهری شبیه به پیچ دارد. به جرات میتوان گفت کاشت ایمپلت بهترین راهکار برای جایگزینی دندان از دست رفته بهشمار میرود. ماده به کار رفته در ساخت ایمپلنت عمدتا از جنس تیتانیوم است. دلیل استفاده از تیتانیوم برای ساخت ایمپلنت سازگار بودن آن با بدن انسان و قابلیت جوش خوردن و ادغام آن با بافت استخوان انسان است. مانند دیگر جراحیها، دندانپزشک ابتدا ناحیه مورد نظر برای کاشت ایمپلنت را بیحس میکند. در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است ترجیح دهد بیمار به صورت عمومی بیهوش شود. در هر صورت، با بیحس شدن بافت هیچ گونه دردی احساس نخواهد شد. سپس، بافت لثه برای جایگزاری پایه ایمپلنت با استفاده از چاقوی جراحی شکافته میشود. پس از آن که برش تا حدی انجام شد که بافت استخوان فک قابل مشاهده بود، دندانپزشک آن را مورد بررسی قرار میدهد تا بهترین موقعیت برای کاشت ایمپلنت را تعیین کند. پس از مشخص شدن محل قرارگیری ایمپلنت، دندانپزشک کار سواخ کردن استخوان فک را شروع میکند. این کار معمولا با استفاده از مته مخصوص و دیگر ابزارهای دندانپزشکی انجام میشود. سوراخ ایجاد شده لازم است از لحاظ طول، قطر و زاویه در شرایط مناسبی قرار داشته باشد. پس از مناسبسازی حفره ایجاد شده در فک، رزوههایی در داخل استخوان ایجاد میشود تا جایگذاری ایمپلنت به راحتی انجام شود. حالا، دندانپزشک با استفاده از ابزار مخصوص یا به صورت دستی ایمپلنت را در مکان مناسب قرار میدهد. در مرحله آخر، پزشک سوراخ ایمپلنت را با وسیلهای به نام پیچ درپوش میبندد. فرایند جوش خوردن ایمپلنت به استخوان فک تا چند ماه به طول میانجامد. پس از جوش خوردن ایمپلنت به استخوان و محکم شدن آن، روکش دندان بر روی ایمپلنت قرار میگیرد. از جمله مزایای ایمپلنت میتوان به ماندگاری بالای آن اشاره کرد. در واقع، ایمپلنت یک روش دائمی برای جایگزینی دندانهای از دست رفته به حساب میآید. دومین مزیت ایمپلنت، ظاهر طبیعی آن است. ایمپلنت ظاهری طبیعی و بسیار شبیه دندانهای اصلی دارد، بهطوری که دیگر افراد نمیتوانند متوجه ایمپلنت شوند. پس از کاشت ایمپلنت باید مراقبتهای درمانی ویژهای صورت گیرد. اولین نکتهای که باید در نظر گرفت این است که نباید محل ایمپلنت شده دستکاری شود. بهمنظور تسریع فرایند بهبودی، باید استراحت کرد؛ از انجام فعالیتهای شدید و ورزش حدالامکان خودداری شود. همچنین، تغییر رژیم غذایی میتواند در تسریع فرایند بهبود موثر باشد؛ مواد غذایی کمتر اسیدی، نرم و مغذی میتواند کمک کننده باشد.
ارتودنسی یکی دیگر از خدمات تخصصی است که تنها تعداد کمی از دندانپزشکان به ارائه آن مشغول هستند. ارتودنسی از خدمات پرطرفدار در دندانپزشکی است که بهمنظور ردیف کردن دندانهای نامرتب و همچنین اصلاح ناهنجاریهای فک مانند مشکل جویدن مورد استفاده قرار میگیرد. ارتودنسی را میتوان برای تمام ردههای سنی انجام داد، اما بهترین سن برای آن در زمان نوجوانی که هنوز بافت دندانها قابلیت تغییر و جابهجایی دارند، است. برای انجام اتودنسی در مرحله اول، دندانپزشک شرایط دندانهای مراجعه کننده را مورد بررسی قرار میگیرد؛ برای اینکار ممکن است از دندانها با دستگاه اشعه ایکس عکسبرداری شود. سپس، دندانپزشک با توجه به نوع و شدت مشکل، نوع ارتودنسی مناسب را برای مراجعه کننده انتخاب میکند. بهطور کلی میتوان گفت دو نوع ارتودنسی یعنی ارتودنسی متحرک و ارتودنسی وجود دارد. پیش از انجام ارتودنسی، دندانپزشک باید از سلامت لثهها مطمئن شود، دندانهای خراب را ترمیم کند و در صورت نیاز جرمگیری انجام دهد. در صورت درست بودن همه چیز، دندانپزشک در مرحله بعد از دندانها و فک بالا و پایین قالبگیری خواهد کرد. حالا، نوبت کار گذاشتن براکت بر روی دندانهاست؛ دندانپزشک برای این کار از ابزارها و مواد مخصوص استفاده میکند. پس از چسباندن براکتها، دندانپزشک با سیم آنها را به یکدیگر متصل میکند. از این سیمها برای ایجاد فشار به دندانها بهمنظور قرارگیری در وضعیت مناسب استفاده میشود. تعیین فشار مناسب کار بسیار سختی است و اگر فشار بیش از حد باشد احتما شکستن دندانها وجود دارد و در صورتی که این فشار کم باشد تاثیر چندانی نخواهد داشت. پس از تکمیل فرایند ارتودنسی، لازم است هر ماه به دندانپزشک مراجعه کرد تا وضعیت براکتها مورد بررسی قرار گیرند و در صورت نیاز مجددا تنظیم شوند. برای مراقبت از براکت و نتیجهگیری بهتر میبایست اقداماتی را انجام داد. به دلیل آنکه احتمال تجمع جرم اطراف براکتها وجود دارد، لازم است حتما از نخ دندان برای پاک کردن آنها استفاده شود. همچنین، پیشنهاد میشود هر شش ماه یکبار دندانها جرمگیری شوند. در ضمن، باید از خوردن مواد غذایی سفت خودداری کرد، چرا که احتمال لق شدن و به هم خوردن تنظیم براکتها وجود دارد.
از دیگر خدماتی که دندانپزشکان ارائه میدهند، اصلاح طرح لبخند است. در واقع میتوان گفت اصلاح طرح لبخند یک پکیج از خدمات دندانپزشکی است که برای بهبود زیبایی لبخند ارائه میشود. همه میدانند که دندانها نقش بسزایی در زیبایی صورت دارد و هنگام خندیدن این دندانها هستند که در ابتدا توجه دیگر افراد را به خود جلب میکند. قاعدتا، دندانهای کج و کوله، زرد و پوسیده تاثیر منفی در زیبایی لبخند دارد و میتواند اعتماد بهنفس افراد را کاهش دهد. اصلاح طرح لبخند میتواند این مشکل را به کلی برطرف کند. باید به این نکته توجه داشت که پکیج اصلاح طرح لبخند برای همه افراد یکسان نیست و بستگی بسیاری به وضعیت مراجعه کننده دارد. هنگام مشاوره، دندانپزشک وضعیت دندانها و لثه مراجعه کننده را مورد بررسی قرار میدهد و متناسب با شرایط وی بهترین پکیج اصلاح طرح لبخند را پیشنهاد میدهد. در پکیج اصلاح طرح لبخند خدماتی شامل سفید کردن دندانها، لمینت، ایمپلنت، ارتودنسی، اصلاح طرح لثه و جراحی فک ارائه میشود.
چند وقت یکبار باید به دندانپزشک مراجعه کرد
با توجه به اهمیت دندانها در سلامت و زیبایی افراد، خیلیها میخواهند بدانند که چند وقت یکبار به مطب دندانپزشک مراجعه کنند. برای حفظ سلامت دندانها و لثه میبایست بهطور منظم به مطب دندانپزشکی رفت. شاید برخی از افراد تصور کنند به دلیل آنکه مرتب مسواک میزنند و نخ دندان میکشند نیازی به دندانپزشک نخواهند داشت. این افراد تنها زمانی به مطب دندانپزشک میروند که دچار آسیب دیدگی آشکار دندان شده باشند. اما، این کافی نیست. بسیاری از مشکلات دندان از چشمان افراد پنهان هستند و تنها زمانی قابل مشاهده میشوند که کار از کار گذشته باشد. همچنین، بیماریهای لثه نیز در مراحل ابتدایی نمود چندانی ندارند و افراد تنها در صورت وخامت اوضاع متوجه آن میشوند. برای جلوگیری از بروز این مشکلات و اقدام به موقع جهت رفع آنها لازم است هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کرد و مورد چکاپ کامل قرار گرفت. این مدت برای آن دسته افراد سیگاری و مبتلا به بیماریهای خاص مانند دیابت کمتر است. با این حال، در صورت احساس درد و خونریزی از ناحیه لثه و دندانها باید در اسرع وقت خود را به مطب دندانپزشک رساند تا علت آن مشخص و اقداماتی درمانی لازم انجام شود.
ویژگیهای یک دندانپزشک حرفهای
یکی از دغدغههایی که بسیاری از افراد هنگام مراجعه به مطب دندانپزشکی دارند، حرفهای بودن دندانپزشک است. این نگرانی کاملا منطقی است. در صورتی که دندانپزشک تخصص و تجربه کافی را نداشته باشد میتواند آسیب دیدگیهای جبران ناپذیری را به مراجعه کننده وارد کند. بنابراین، پیش از هر کاری لازم است از حرفهای بودن دندانپزشک مطمئن شد.
اولین ویژگی یک دندانپزشک خوب، داشتن تخصص است. دندانپزشک باید مدرک دانشگاهی مرتبط و معتبر داشته باشد؛ همچنین، برخی از خدمات مانند ایمپلنت و ارتودنسی نیازمند گذراندن دورههای آموزشی خاص و اخذ مدرک است. بنابراین، میبایست از داشتن تخصص دندانپزشک در حوزه خاص نیز اطمینان حاصل کرد. دومین ویژگی دندانپزشک حرفهای، تجربه بالا است. بهطور کلی، هر چقدر تجربه دندانپزشک در حوزه دندانپزشکی بالاتر باشد، این امکان وجود دارد کیفیت خدمات وی نیز بهتر باشد. از دیگر ویژگیهای دندانپزشک خوب، نحوه برخورد و تعامل با مراجعه کننده است. یک دندانپزشک باید بتواند با خوشرویی و احترام با مراجعه کنندگان صحبت کند؛ با دقت به حرفها و دغدغههای آنها گوش دهد و با رویی گشاده به پرسشهای مطرح شده پاسخ دهد. رعایت اصول بهداشتی نیز یکی از جمله فاکتورهایی است که باید هنگام انتخاب دندانپزشک مورد توجه قرار داد. عدم رعایت اصول بهداشتی در محیط، هنگام کار و ضد عفونی نکردن ابزارهای دندانپزشکی عواقب جدی از جمله ابتلا به انواع بیماریهای عفونی را میتواند برای مراجعه کننده در پی داشته باشد.
برای پیدا کردن دندانپزشک راهکارهای مختلفی وجود دارد. اینترنت یکی از بهترین ابزارها برای یافتن مطب دندانپزشکی محدوده زندگی است. تنها کافیست عبارت دنداپزشک محدوده زندگی مورد نظر را در اینترنت سرچ کرد تا لیستی از اسامی در اختیار کاربر قرار گیرد. همچنین، پرس و جو از خانواده و دوستان که قبلا سابقه مراجعه به دندانپزشکی و از خدمات آن رضایت داشتهاند نیز میتواند راهکار مناسبی برای یافتن دندانپزشک باشد.
مواردی که دندانپزشک میخواهد مراجعه کنندگان بدانند
دندانپزشک با دیدن دندانهای مراجعه کنندگان میتواند به بسیاری عادتهای آنها پی ببرد. برای حفظ سلامت و زیبایی دندانها، دندانپزشکان توصیاتی را به مراجعه کنندگان میکنند. اولین توصیهای که اکثر دندانپزشکان به مراجعه کنندگان میکنند در رابطه با نحوه مسواک زدن صحیح است. خمیر دندان باید به مدت طولانی بر روی دندانها باقی بماند تا تاثیر خود را بگذارد. دندانپزشکان توصیه میکنند پس از مسواک زدن کف داخل دهان بیرون ریخته شود، اما به مدت نیم ساعت باید صبر و پس از آن اقدام به آب کشیدن دهان کرد. این کار باعث میشود خمیر دندان نهایت تاثیرگذاری را داشته باشد.
علاوه بر آن، در صورتی نخ دندان کشیدن اشتباه انجام شود بیشتر باعث آسیب رسیدن به لثه میشود تا این که تاثیر مثبتی داشته باشد. بنابراین، دندانپزشک از مراجعه کنندگان میخواهد نخ دندان کشیدن را به شکل صحیح یاد بگیرند. در ضمن، برخی از داروها ریسک بروز پوسیدگی دندانها را افزایش میدهند. داروهایی مانند قرص فشار خون یا ضد استرس میتوانند باعث کاهش بزاق در دهان شود؛ این موضوع ریسک پوسیدگی دندانها را به شدت افزایش میدهد. بنابراین، پیشنهاد میشود داروهایی که مصرف میکنید را به دندانپزشک خود بگوید.
یکی دیگر از مواردی که دندانپزشک میخواهد مراجعه کنندگان در خصوص آن آگاه باشند این است که ظاهر خوب دندانها همه چیز نیست. در بسیاری از موارد، مشکلات مربوط به دندان بدون درد و نشانه هستند و تنها در زمان وخامت قابل مشاهده هستند. بنابراین، لازم است حتی در صورت عدم مشاهده مشکل، به طور منظم به مطب دندانپزشک مراجعه کرد. نکته بسیار مهمی دیگری که دندانپزشکان به افراد توصیه میکنند این است که لازم نیست پس از خوردن غذا یا نوشیدنی فورا اقدام به مسواک زدن کرد. در واقع، این اصلا خوب نیست. در صورتی که مواد غذایی یا نوشیدنی اسیدی باشد میتواند باعث نرم شدن مینای دندانها شود و با مسواک زدن کاری جز تخریب این لایه محافظتی دندان صورت نخواهد گرفت. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی، تا یک ساعت پس از صرف غذا یا نوشیدنی صبر کنید و پس از آن مسواک بزنید.
چطور بر ترس از مراجعه به مطب دندانپزشکی غلبه کنیم
بعضیها از رفتن به مطب دندانپزشک واهمه دارند و به همین دلیل با وجود وخامت اوضاعشان از مراجعه به دانپزشک امتناع میکنند. اما عدم مراجعه به دندانپزشک میتواند عواقب جدی مانند تداوم درد، پوسیدگی و تخریب دندانها را به همراه داشته باشد. برای غلبه بر ترس از دندانپزشک راهکارهای مختلفی وجود دارد. در اولین گام، دندانپزشکی را انتخاب کنید که احساس خوبی به شما میدهد و هنگام حضور در محیط دندانپزشکی بر اضطراب شما افزوده نشود. از داروهای ضد اضطراب استفاده کنید. این داروها میتوانند تا حد بسیار زیادی استرس شما را هنگام مراجعه به دندانپزشک کاهش دهند. از تکنیکهای ریلکسیشن بهره بگیرید. تمریناتی از قبیل یوگا، تای چی و مدیتیشن پیش از مراجعه به دندانپزشک میتوانند تا حدی از ترس شما بکاهند. یکی دیگر از راهکارهایی که میتواند به افراد در غلبه بر ترس از مراجعه به دندانپزشک کمک کند، آگاهی از چگونگی انجام خدمات دندانپزشکی است. برای مثال، اگر قرار باشد فرد برای کشیدن دندان به مطب دندانپزشک مراجعه کند، جهت غلبه بر ترس خود میتواند با سرچ اینترنتی و مطالعه نحوه انجام آن آمادگی ذهنی بهتری داشته باشد.